3. TRÊN CÁC MIỀN SỨ MẠNG
3.1 Ý
Dòng tiếp tục dấn thân mạnh mẽ trong lĩnh vực giáo dục, phát triển Hiệp Hội Thánh Mẫu, giảng thuyết, nghiên cứu khoa học, hướng dẫn thiêng liêng. Tâm điểm của hoạt đồng trí thức vẫn là học viện Roma. Bên cạnh đó, các GSH còn dấn thân trong lĩnh vực kiến trúc, hội hoạ với việc trang trí nhà thờ Giesù.
3.2 Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha
Về chính trị, TBN và BĐN đang gặp khó khăn về kinh tế, nhất là thương mại (do sự lấn lướt của Hà Lan và Anh).
Tại TBN, Nhân số của Dòng từ 1616 đến 1652 đã giảm khoảng gần 400 người, hai lý do giảm sút : không thể nhận thêm người vì thiếu hụt tài chính và dịch bệnh đã khiến nhiều GSH chết. Tông đồ trí thức vốn là một thế mạnh của TBN trong giai đoạn trước đó (kể từ Inha đến Aquaviva) thì nay lại trở nên mờ nhạt, thiếu người kế nhiệm xứng tầm các đàn anh như Suare, Toledo, Molina. Bên cạnh đó, một số GSH lại quá dính bén đến chính trị. Đây là một bức tranh ảm đạm báo hiệu những khó khăn lớn hơn sẽ đến trong tương lai đối với Dòng ở đây.
Tại BĐN : Đến năm 1640 thì BĐN thoát khỏi sự đô hộ của TBN, hoạt động tông đồ ở đây có nhiều khởi sắc : giảng thuyết, hướng dẫn thiêng liêng, giáo dục (mở thêm 8 học viện). Tuy nhiên, tỉnh Dòng thiếu sự hiệp nhất vì đầu óc cục bộ địa phương.
3.3 Pháp
Vấn đề thẩm quyền gián tiếp của ĐGH vẫn tiếp tục gây sóng gió, các GSH phải chấp nhận khuôn mình theo những áp đặt của Nghị viện Paris, ĐH Sorbonne và giới giáo sĩ Pháp.
Ảnh hưởng mạnh mẽ của thuyết Jansen, Dòng dấn thân vào cuộc chiến chống chủ thuyết này nhưng chưa có kết quả, trái lại cuộc chiến này càng làm cho học thuyết này trở nên nổi tiếng hơn.
Việc tông đồ thiêng liêng và giảng dạy, thuyết giảng cho đại chúng vẫn được chú trọng. Bên cạnh đó là sự dấn thân vào lĩnh vực văn chương, triết học, kịch nghệ. Đến năm 1679 Dòng ở Pháp có 83 trường. Nhiều sinh viên tài năng, nổi tiếng nhất là Descartes đã bước ra từ các trường của Dòng.
3.4 Đức và Trung Âu
Sức mạnh quân sự đã giúp Đức chiến thắng Áo và Đan Mach (trong cuộc chiến 30 năm), nhân Đó Dòng cũng quay trở lại hai quốc gia Tin Lành này (vào lại Áo năm 1620 và Đan Mạch năm 1626). Nhờ đó, rất nhiều người Tin Lành đã trở lại Công Giáo (từ 1620 đến 1632 có 223.748 người trở lại). Tuy nhiên, sau đó Dòng phải rút vì Đức thất thế trong cuộc chiến với liên minh Đan Mach, Thuỵ Điển, Pháp.Dòng cũng chịu thiệt hại nặng vì bệnh dịch.
3.5 Ba Lan
Chính quyền suy yếu, thất trận trong chiến tranh nên các GSH bị lưu đày, khoảng 40 GSH bị sát hại ở đây.
3.6 Vùng Trũng (các quốc gia ở vùng Lowland), Anh và các nước khác
Tại Hà Lan, Nhân sự cho công cuộc truyền giáo tăng mạnh. Bị ảnh hưởng bởi bệnh dịch.
Tại Bỉ, Dòng dấn thân mạnh mẽ vào công cuộc canh tân đời sống thiêng liêng của dân chúng, nhất là xuất bản sách thiêng liêng. Dòng cũng dấn thân vào cuộc chiến chống Jansenism.
Tại Anh, Tỉnh Dòng được thành lập năm 1623 với 218 người. Tại đây Dòng đối diện với nhiều khó khăn : bắt bớ của chính quyền (nhất là dưới thời CMTS Anh), mâu thuẫn với các linh mục triều. Tại Ailen, Scotlen (phía Bắc của Anh), dòng đều gặp khó đặc biệt sau thời cách mạng Anh.
3.7 Viễn Đông
Ấn Độ
Đã có hai tỉnh Dòng : Goa và Malabar với nhân sự khá đông (tổng khoảng 450). Vẫn cố gắng tìm một con đường thâm nhập vào nền văn hoá đẳng cấp này. Con đường của Nobili được tiếp tục nhưng lại chấm dứt từ năm 1675. Một ơn gọi khác cũng hình thành để xâm nhập vào tầng lớp tiện dân.
Các GSH tại đây vẫn phải đối diện với những xung đột với linh mục triều.
Nhật Bản: Bế quan toả cảng, tín hữu bị tàn sát, các thừa sai tử đạo, 1633, vị phó giám tỉnh Ferreira chối đạo, và quay sang bắt bớ anh em mình.
Trung Hoa
Công cuộc của Dòng bị ảnh hưởng bởi hai sự kiện lớn : Nhà Thanh thay nhà Minh và việc các thừa sai OP, OFM vào Trung Hoa. Việc tranh tụng về lễ nghi Trung Hoa bùng nổ. Tuy nhiên, số tín hữu tăng mạnh : năm 1651 : 30 thừa sai coi sóc khoảng 150.000 tín hữu.
Việt Nam (Đại Việt): Dòng vào (1615), đặt nền tảng vững chắc cho hai giáo phận với giám mục đại diện tông toà (1659).
3.8 Châu Phi
Ba giáo điểm Cape Verde, Congo và Angola vẫn sống sót nhưng tình trạng èo uột, sau đó GSH đã rời khỏi Cape Verde và Congo. Còn tại Ethiopi, công cuộc hội nhập của Paez thành công bao nhiêu thì đến thời thượng phụ giáo chủ Afonso Mendes (SJ) lại thê thảm bấy nhiêu vì đường lối cứng nhắc. Sau năm 1636, GH Công Giáo ở Ethiopi suy tàn.
3.9 Brasil, châu Mỹ thuộc TBN và Philippines
Brasil
Dòng phát triển ổn định, 5 đại học được thiết lập. Có 258 GSH thừa sai từ Châu Âu sang Brasil truyền giáo trong suốt TK XVII. Công cuộc truyền giáo phát triển rất mạnh, đặc biệt là tại Manrahao với vai trò của Louis Figueira, đặc biệt sau này là Antonio Vieira (1608 – 1697) với việc khai hoá người bản địa : dạy giáo lý, lập làng, chuyển ngữ sách giáo lý sang thổ ngữ. Đặc biệt, với tài hùng biện ngài đã bảo vệ người bản địa trước những áp bức của người Châu Âu. Cùng với Nobrega và Anchieta, Vieira là một cái tên nổi bật trong hành trình sứ mạng tại Brasil.
Sự dấn thân hoàn toàn của Phê rô Clave cho những người nô lệ tại Cartagena (trung Mỹ).
Từ 1610, các GSH bắt đầu việc thiết lập các ấp ở Paraguay, Uruguay, Bolivia theo mô hình tự cung tự cấp. Các ấp này tồn tại đến khi Dòng giải thể ở (gồm tất cả 57 ấp với hơn 100.000 người).
Bắc Mỹ :Từ 1632, các GSH Pháp bắt đầu đến Canada (Quebec), 1634, các GSH Anh đến Maryland.
4. KẾT LUẬN
Lịch sử của Dòng cũng gắn liền với sự thăng trầm của lịch sử các quốc gia : chiến tranh 30 năm ở Đức, sự hưng thịnh và suy yếu của TBN, sự phát triển của Hà Lan và Anh trên chính trường thế giới thế kỷ XVII.
Lịch sử của Dòng cũng gắn liền với sự phát triển về khía cạnh tri thức của thời đại : các mảng thần học tích cực, thần học thực chứng, nghiên cứu lịch sử, văn chương. Đó là cơ sở để Dòng có thể đối diện với những trào lưu tư tưởng mới của thời đại : Thuyết Jansen, Triết học Descartes, vật lý học Newton.
Đa dạng và nhiệt tâm với sứ mạng luôn là đặc nét của Dòng : Đắc Lộ, Claver, Brebeuf, Vieira…
Tuy nhiên, dông bão cũng bắt đầu nổi lên : sự chống đối từ những nhóm thừa sai khác trước nỗ lực thích nghi của Dòng ở Ấn Độ và Trung Hoa; Hà Lan và Anh đang thâm nhập sâu hơn vào vùng viễn Đông khiến cho BĐN mất chỗ đứng; căng thẳng giữa chế độ Bảo trợ và Bộ Truyền Giáo; một số nước ở Châu Âu chống đối nền thần học của Dòng; nền triết học và vật lý học mới của Descartes và Newton; vấn đề phương ngữ trong học thuật… Thế giới đang thay đổi, Dòng cần thay đổi để bắt kịp.
[1] The Peace of Westphalia was a series of peace treaties signed between May and October 1648 in Osnabrück and Münster. These treaties ended the Thirty Years’ War (1618–1648) in the Holy Roman Empire, and the Eighty Years’ War (1568–1648) between Spain and the Dutch Republic, with Spain formally recognizing the independence of the Dutch Republic.
The Peace of Westphalia treaties involved the Holy Roman Emperor, Ferdinand III, of the House of Habsburg; the Kingdom of Spain; the Kingdom of France; the Swedish Empire; the Dutch Republic; the Princes of the Holy Roman Empire; and sovereigns of the free imperial cities.
The main tenets of the Peace of Westphalia were:
- All parties would recognize the Peace of Augsburg of 1555, in which each prince would have the right to determine the religion of his own state, the options being Catholicism, Lutheranism, and now Calvinism (the principle of cuius regio, eius religio).
- Christians living in principalities where their denomination was not the established church were guaranteed the right to practice their faith in public during allotted hours and in private at their will.
- General recognition of the exclusive sovereignty of each party over its lands, people, and agents abroad, and each and several responsibility for the warlike acts of any of its citizens or agents. Issuance of unrestricted letters of marque and reprisal to privateers was forbidden.
