[Linh đạo Inhaxiô-Những điểm quy chiếu] Chương 2: Mọi sự đều mới mẻ (3)

Lm. Giuse Nguyễn Văn Lộc, S.J.

3. Giữa lòng thế giới này

“Lạy Cha chí thánh, chúng con xưng tụng Cha là Đấng cao cả, đã lấy thượng trí và tình thương mà sáng tạo muôn loài. Cha đã dựng nên con người giống hình ảnh Cha và giao cho trách nhiệm trong coi vũ trụ…” (Kinh Nguyện Thánh Thể IV).

Thế nhưng, trái đất này đứng vững làm sao được, khi bị chao đảo bởi những biến động xẩy ra tùy giai đoạn, bị chi phối cách bí ẩn bởi những sức mạnh của sự chết? Sức mạnh nào mạnh hơn sự chết vượt lên trên những sức mạnh của sự chết?

Đức Giê-su đã trả lời cho câu hỏi này, trong lời nói sau cùng của Người: “Thầy sẽ ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28, 20). Và thánh Phao-lô đã viết cho các tín hữu Cô-lô-sê:

Thánh Tử là hình ảnh Thiên Chúa vô hình,
là trưởng tử sinh ra trước mọi loài thọ tạo,
vì trong Người, muôn vật được tạo thành
trên trời cùng dưới đất,
hữu hình với vô hình.
…
Người có trước muôn loài muôn vật,
tất cả đều tồn tại trong Người.
…
Vì Thiên Chúa đã muốn
làm cho tất cả sự viên mãn
hiện diện ở nơi Người

(Col 1, 15-19)

Về sự hiện diện giữa lòng thế giới của Đấng Chịu Đóng Đinh và Phục Sinh, một dấu chỉ được ban cho chúng ta, đó là bí tích Thánh Thể.

Đó chính là mặc khải thứ ba mà thánh Inhaxiô đã nhận được ở Manresa và được kể lại như sau: “Một hôm khi đang ở trong một nhà thờ của tu viện đã nói trên và dự thánh lễ ở đó, vào lúc nâng cao Mình Thánh Chúa, ông nhìn thấy bằng con mắt nội tâm như thể những tia sáng đến từ trên cao. Và mặc dù, sau một thời gian lâu dài, ông không thể giải thích rõ điều đó, tuy nhiên điều mà ông nhìn thấy rõ ràng bằng trí hiểu, đó là nhìn thấy Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta ngự trong Bí Tích Cực Thánh bằng cách nào” (TT 29).

Bánh là biểu tượng của sự sống. Khi tiến dâng bánh cho Thiên Chúa, để bánh trở nên « bánh sự sống », chúng ta kể về tấm bánh, là « hoa màu của ruộng đất và công lao của con người ». Bánh là hoa mầu của ruộng đất : nơi tấm bánh hội tụ năng lực của thiên nhiên, đất đai, nguồn nước, mặt trời. Bánh là công lao của con người : tấm bánh diển tả một cách biểu tượng những năng lực của con người, được sử dụng khởi từ những lao nhọc cuốc đất và gieo trồng, cho đến những vất vả gặt hái và chế biến.

Trong Thánh Lễ, khi nhìn ngắm tấm bánh được nâng lên và được giữ lại giữa đất và trời, thánh Inhaxiô đã thấy cùng những tia sáng, đối với thánh nhân trong ơn mặc khải thứ hai (xem 2. « Giữa lòng thế giới này »), mang ý nghĩa là « cách thức Thiên Chúa tạo dựng thế giới ». Trong lần trước, ánh sáng chiếu tỏa trên thế giới sáng tạo, nhưng ở đây đối với thánh nhân, ánh sáng như được hội tụ nơi tấm bánh được thánh hiến, như thể những năng lực của Ba Ngôi đến hiệp nhất với năng những năng lực của thiên nhiên (hoa mầu của ruộng đất) và những năng lực của con người (công lao của con người), để làm cho Thân Thể của Đức Ki-tô trở thành sức mạnh gìn giữ mọi thành phần của thế giới trong một tổng thể thống nhất, và trở thành động cơ làm cho thế giới sáng tạo trở về với Đấng Tạo Dựng của mình.

Trong bối cảnh và diễn tiến của các ơn soi sáng tại Manresa, dường như đó là điều mà thánh Inhaxiô đã thấu hiểu. Mặc khải này giữ một vị trí trung tâm trong trong năm mặc khải mà chính thánh Inhaxiô đã kể lại trong cuốn Tự Thuật.

Và chính sự kiện này mà, mầu nhiệm Thánh Thể ở vào vị trí trung tâm của linh đạo Inhaxiô, cho dù, để giải thích tại sao, thánh Inhaxiô tỏ ra kín đáo.

(a) Trong cuốn Nhật Ký Thiêng Liêng, chúng ta thầy rằng, Thánh Lễ hằng ngày, đối với thánh Inhaxiô, là thời gian và là nơi chốn của những ánh sáng lớn lao nhất về Ba Ngôi Thiên Chúa mà thánh nhận đã được ban cho, như thể, các Ngôi Vị Thần Linh, ngang qua trung gian Mình Thánh Đức Ki-tô, đến dìm mình vào giữa những công việc hằng ngày của thánh nhân.

(b) Trong sách Linh Thao, khi hoàn tất việc lựa chọn, vốn có vị trí trung tâm trong hành trình Linh Thao, thánh Inhaxiô đề nghị : « Người đã lựa chọn phải mau mắn đi cầu nguyện trước mặt Thiên Chúa, Chúa chúng ta, và dâng cho Ngài lựa chọn đó, để Chúa chí tôn đoái nhận và xác chuẩn cho » (LT 183). Các hạn từ được chọn – « dâng lên, đoái nhận, xác chuẩn ». là những hạn từ Thánh Thể, và thật vậy, bài chiêm niệm đầu tiên, được đề nghị sau việc lựa chọn, có nội dụng là trình thuật Tin Mừng về Thứ Năm Tuần Thánh (LT 190, thuộc Tuần III LinhThao).

(c) Trong một bài giảng về thánh Inhaxiô, một tu sĩ Dòng Tên không được biết tên của thế kỷ XVII, đã nêu ra một công thức rất ý nghĩa : « Không bị đóng khung bởi điều lớn nhất, nhưng lại được chứa đựng trong điều bé nhất, đó chính là thực tại thần linh »[1]. Chân lí này hiện diện trong tim của thánh Inhaxiô và gợi hứng cho nền linh đạo của Ngài. Chân lí này còn phù hợp hơn nữa với « mầu nhiệm đức tin » mà chúng ta cử hành trong Thánh Lễ, nơi đó, điều vô cùng lớn hóa thân trong điều vô cùng nhỏ.

*  *  *

Với cùng một năng động thiêng liêng, Dòng Tên nhận ra mình được trao cho sứ mạng rao truyền lòng sùng kính Thánh Tâm Chúa Giê-su, khởi đi từ mặc khải mà ĐứcTrinh Nữ đã ban cho thánh nữ Maria Magarita, vào ngày 2 tháng 7 năm 1688, tại Paray-le-monial, nước Pháp. Lòng sùng kính Thánh Tâm Chúa Giê-su có nguồn gốc nơi biến cố cạnh sườn của Đức Giê-su bị đâm thâu và từ đó tuôn trao ra nước và máu (Ga 19, 34). Khi nhìn ngắm biến cố sau cùng này của cuộc Thương Khó, các Giáo Phụ đã thấy được sự khai sinh của các bí tích trong Giáo Hội : bí tích rửa tội và bí tích Thánh Thể. Cho dù không thể nói về lòng sùng đặc biệt dành cho Thánh Tâm Chúa Giê-su nơi thánh Inhaxiô, chúng ta thấy rằng, ngài đã tiếp nhận một truyền thống lâu đời về lòng đạo đức của các Ki-tô hữu, khi đề nghị người làm Linh Thao có thể đọc kinh Lạy Linh Hồn Đức Ki-tô, dọc theo hành trình cầu nguyện của mình: « Lạy Chúa Ki-tô, … xin Máu thánh Chúa làm cho con say mến… Xin nước bởi cạnh sườn Chúa rửa con cho sạch… Xin cất dấu con trong các vết thương của Chúa ».

Không có lòng sùng kính nào có tính bắt buộc, ngay cả khi được Giáo Hội khuyến khích. Đó chỉ là một phương tiện có thể dùng, trong mức độ phương tiện này giúp chúng ta hiểu biết, yêu mến và phục vụ Đức Ki-tô, Chúa chúng ta hơn. Hơn nữa, phải nhìn nhận rằng, những hình vẽ “Trái Tim rất thánh”, có từ thế kỷ XIX, xem ra không còn phù hợp với cảm thức của chúng ta ngày này.

Tuy nhiên, vượt qua những hình ảnh được vẽ ra, trái tim vẫn không ngừng nói với chúng nhiều ý nghĩa. Trong sự sống thể lý, trái tim mang lại sức đẩy cho dòng máu, di chuyển trong những động mạch, để mang lại sự sống cho mọi chi thể của thân thể. Trong đời sống tinh thần, trái tim được cho là trung tâm của nhân cách: trái tim là nơi của những cảm xúc và của những chuyển động nội tâm, mang chúng ta đến với người khác; trái tim làm trào vọt ra trên môi chúng ta, những ngôn từ của con tim và của tình yêu, bởi vì “điều miệng nói ra, đó là điều trào ra từ con tim” (Mt 12, 34). Vì thế, hình ảnh trái tim có mặt khắp nơi trong Kinh Thánh, mặc khải những gì trào vọt ra từ trái tim của Thiên Chúa và những gì trào vọt ra từ trái tim con người. Hình ảnh này của trái tim là hình ảnh của trái tim rung cảm, hơn là hình ảnh của trái tim lưu chuyển máu huyết.

*  *  *

Như vậy, dấu chỉ tấm bánh và biểu tượng trái tim diễn tả cùng một thực tại, đó là Tình Yêu đi xuống đến cùng tận, để làm cho thế giới đứng vững trong Đức Ki-tô và để mang lại cho thế giới sự thôi thúc trở về với Đấng Tạo Dựng.

Trong những soạn thảo đầu tiên, vào thời gian Thế Chiến Thứ Nhất (1916-1919), Cha Teillard de Chardin, SJ, đã cử hành trong cùng một đức tin, tình yêu Trái Đất, “Thánh Lễ trên thế giới” và Thánh Tâm Chúa Giê-su. Tổng hợp tất cả trong tác phẩm cuối cùng, 5 năm trước khi qua đời, cha đã viết những chữ này làm đề tựa, nói về Con Tim của Vật Chất:

“Giữa lòng Vật Chất,
Trái Tim của Thế Giới
Trái Tim của Thiên Chúa”.

*  *  *

Có thể đọc và cầu nguyện :

• Col 1, 15-20: “Mọi sự hiện hữu trong Ngài”
• Ga 6, 30-58: “Bánh tôi cho là thịt tôi, để cho thế gian được sống”
• Ga 19, 31-37: “Họ nhìn lên Đấng họ đã đâm thâu”

[1] Câu tiếng La-tinh này được ghi khắc trên mộ phần của Thánh Inhaxiô Loyola: Non coerceri a maximo, conteneri tamen a minimo divinum est. ĐTC Phanxicô đã trích dẫn câu này, trong Tông Huấn GAUDETE ET EXSULTATE (Hãy Vui Mừng và Hân Hoan), về lời kêu gọi nên thánh trong thế giới hôm nay, ngày 19/03/2018, ghi chú 124.