Mục tiêu của sáu thực nghiệm trong Tập viện Dòng Tên[1]
Trần Đức Huân S.J.
Tập viện là giai đoạn huấn luyện đầu tiên của đời Giêsu Hữu, không chỉ chứng thực ơn gọi của Tập viên mà còn là bước khởi xuất hình thành nên cung cách hành xử của Dòng nơi Tập viên. Do đó, việc huấn luyện cũng đòi hỏi có những bài tập vừa trắc nghiệm, vừa tháp tùng vào lối sống của Dòng cho Tập viên. Những bài tập đó, thánh Inhã gọi là những thực nghiệm. Mỗi tập sinh cần trải qua sáu thực nghiệm để có những kinh nghiệm trước khi khấn hứa công khai theo luật Giáo Hội. Như thế, thật là cần thiết làm sáng tỏ mục tiêu huấn luyện của sáu thực nghiệm nơi nhà tập cho Tập viên, để họ lĩnh hội được những giá trị đòi hỏi sau khi trải qua những thực nghiệm.
Nội dung bài viết gồm 5 phần:
- Kinh nghiệm “thực nghiệm” nơi Inhã và các bạn đầu tiên
- Vai trò của thực nghiệm trong việc đào tạo
- Sự tương tác của những thực nghiệm
- Thích ứng những hình thức thực nghiệm trong môi trường Dòng Tên Việt Nam
Kinh nghiệm “thực nghiệm” nơi Inhã và các bạn đầu tiên
Hành trình thiêng liêng của Inhã không phải được hoàn thiện trong thời gian ngắn nhưng được trải rộng qua nhiều giai đoạn. Mỗi giai đoạn hình thành nên những bài học kinh nghiệm thiêng liêng, giúp Inhã từ từ biến đổi trở nên người bạn đường của Đức Kitô vác thập giá. Chính những kinh nghiệm này, thánh Inhã đã chia sẻ cùng với các bạn đầu tiên và đã được thể chế hóa thành những thực nghiệm trong hiến chương Dòng Tên, để huấn luyện những người muốn gia nhập Dòng. Vì thế, việc nhìn lại những thực hành thiêng liêng của Inhã và các bạn đầu tiên, phần nào giúp ta hiểu rõ hơn về những nguồn gốc của sáu thực nghiệm.
Trước hết là kinh nghiệm linh thao, tương ứng với thời gian 11 tháng Inhã ở Manrêsa. Chính Inhã đã diễn tả thời gian này như “giáo hội sơ khai” của mình, có nghĩa là thời gian Ngài được sốt mến và trưởng thành. Trong suốt thời gian ở đây, Ngài có thêm những kinh nghiệm cá nhân và được Thiên Chúa ban cho những ơn soi sáng huyền nhiệm; đồng thời, Ngài được Thiên Chúa biến đổi thành con người nội tâm đích thực, có thể giúp người khác về những khó khăn thiêng liêng[2]. “Theo Lainez, ‘cốt lõi’ của Linh Thao được soạn ở Manresa: trong những tháng cuối ở đây, Ngài hướng dẫn một số người về cách thức thanh luyện tâm hồn, giúp họ suy niệm các mầu nhiệm Đức Kitô, chỉ họ cách chọn lựa bậc sống và những cách cầu nguyện, rồi sau đó, Ngài hoàn chỉnh dần.”[3] Ở Pari, Inhã đã qui tụ nhóm bạn đầu tiên của Dòng bằng khí cụ Linh Thao bởi chính Ngài hướng dẫn (ngoại trừ Claude Jay, Pascasio Broët, Jean Codure được hướng dẫn bởi Pierre Favre).
Kế đến là thực nghiệm hành hương tương ứng với giai đoạn Inhã lên đường đi hành hương Giêrusalem, Ngài khao khát đặt trọn niềm tin và hy vọng vào Thiên Chúa[4] bằng cách quyết tâm đi một mình, không có người bạn thân bên cạnh; không tiền bạc, lương thực. Cũng vậy, sau Linh Thao với ước muốn đi hành hương Giêrusalem, các bạn đã đi bộ từ Paris đến Venice; từ Venice đến Rôma. Họ đã trải qua quãng đường đi bộ thật dài trong mùa đông khắc nghiệt và biết bao nguy hiểm bởi chiến tranh.
Tiếp đến, kinh nghiệm phục vụ bệnh viện, “Inhã ở tại bệnh viện thánh Lucy, sống và ăn uống với người nghèo, không ngại hạ mình, khiêm nhường để phục vụ họ mọi thứ”[5]; ở Venice, Inhã và các bạn đã dấn thân phục vụ những người đau yếu ở những bệnh viện “tất cả chúng tôi được phép trọ lại trong hai bệnh viện và chúng tôi chia nhau ra chăm sóc những bệnh nhân nghèo khổ, làm những công việc thấp hèn và những việc cảm giác ghê sợ”[6]. Trong bệnh viện họ làm tất cả mọi việc của người tôi tớ, và những công việc khác mà không mấy ai thích làm như quét dọn phòng ốc, chuẩn bị giường chiếu, tắm rửa cho bệnh nhân và cho họ ăn, thậm chí chôn xác chết. Có lẽ đây là kinh nghiệm rất mới mẻ và đầy thách đố đối với các bạn, họ phải đối diện với những kinh nghiệm sâu xa hơn của việc làm theo lối sống của Inhã. Từ bỏ mọi sự thế gian và đặt niềm tin vào một mình Thiên Chúa mà thôi. Kinh nghiệm này tương ứng với thực nghiệm phục vụ bệnh viện.
Sau hết, ở Venice và Rôma, Inhã và các bạn tham gia vào những công việc tông đồ như dạy giáo lý cho trẻ em và những người ít học, nghe giải tội và giảng dạy. Ngoài ra, khi ở Azpetia, Inhã đã dạy giáo lý cho trẻ em và cảm hóa được nhiều người. Inhã và các bạn làm điều này với mục đích tập “chết cho thế gian và lòng yêu mình”[7] hơn bất cứ lý do nào khác. Những việc làm này tương ứng thực nghiệm thứ tư, thứ năm, thứ sáu trong Hiến Chương.
Có thể nói rằng, qua những kinh nghiệm trên đã hình thành nơi Inhã và các bạn một cung cách hành xử riêng của nhóm trong việc thực thi sứ mạng của Đức Kitô; làm chứng và rao giảng Nước Thiên Chúa. Chính vì thế, những yếu tố thực hành này trở thành những bài tập vừa mang tính huấn luyện và thử luyện tập sinh, những người muốn gia nhập Dòng. Chắc hẳn chúng có một vai trò quan trọng hình thành nên một Giêsu Hữu.
