Thánh I-nhã : Tự do để yêu mến và phục vụ (kết)

Sách tham khảo

A

Bộ Sử Liệu Dòng Tên

Monumenta Historica Societatis Iesu

1. Vita Ignatii Loiolae 1-3: MHSI 2, 3, 5.

2. Sctipta de S. Ignatio 1-2: MHSI 25, 56.

3. Epistolae et Instructiones 1-12, MHSI 22, 26, 28, 29, 31, 33, 34, 36, 37, 39, 40, 42.

4. Exercitia Spiritualia 1-3: MHSI 57, 85, 93.

5. Constitutiones 1-3: MHSI 63, 64, 65.

6. Epistolae P. Nadal 1-4: MHSI 12, 15, 21, 27.

7. Fontes Documentales: MHSI 115.

8. Fontes Narritivi 1-4: MHSI 66, 73, 85, 93.

9. Bobadillae Monumenta: MHSJ 46.

10. Epistolae P.P. Broeti, Jaii, Coduri et Rodericii: MHSI 24.

11. Fabri Monumenta: MHSI 48.

B

Các tác phẩm thánh I-nhã đã đọc

1. Ludolphus de Saxonia, Vita Jesu Christi e quatuor evangeliis et scriptoribus orthodoxis concinnata, Apud Victorem Palmé, anno M.DCCC.LXV.
2. Jacques de Voragine, La légende dorée, I và II, traduite du latin et précédée d’une notice historique et bibliographique par M.G. Brunet, Garnier 1920.

C

Các tiểu sử

1. Dominique Bonhours, La vie de S.Ignace (Paris 1679).
2. James Brodrick, Saint Ignace de Loyola. Les années du pèlerin, Spes 1956.
3. Charles Claire, La vie de Saint Ignace de Loyola d’après Pierre Ribadeneira, son premier historien, Plon 1891.
4. Cándido Dalmases, El Padre Maestro Ignacio, Biblioteca de Autores Cristianos, L Editorial Católica, Madrid 1979.
5. Jean Deplace, Ignace de Loyola, Perrin 1991.
6. Paul Dudon, S.Ignace de Loyola, Paris 1934.
7. Ricardo Garcia-Villoslada, S.J., San Ignacio de Loyola, Nueva Biografia, Biblioteca de Autores Cristianos MXMLXXXVI.
8. Alain Guillermou, Saint Ignace de Loyola et la Compagnie de Jésus, Le Seuil 1960.
9. Giampietro Maffei, De Vita et Moribus Ignatii Loyolae, qui Societatem Iesu fundavit, libri III, Romae apud Franciscum Zannettum, MDLXXXV.
10. NN. Ignace de Loyola, Centurion 1979.
11. Émile Rideau, Saint Ignace et la Compagnie de Jésus, trong Les Ordres Religieux Actifs, Flammarion 1980.
12. André Ravier, Les Chroniques Saint Ignace de Loyola, Nouvelle Librairie de France, 1973.
13. André Ravier, Ignace de Loyola fonde la Compagnie de Jésus, Collection Christus n. 36, Bellarmin, Desclée de Brouwer 1974.
14. Pietro Tacchi-Venturi, Storia della Compagnia di Ges irl Italia, vol.I/I,2; II/I,2 (Roma, La Civilt Catt., 1950-1951).
15. J. Ignacio Tellechea Idígoras, Ignacio de Loyola. Solo y a pie. Ignacio Tellechea Idígoras 1979.

D

Các khảo cứu

1. Emmanuel André, S.J., Michel Hermas, S.J., Un portrait ancien d’Ignace de Loyola, sa valleur et son odyssée, AHSJ LX 1991.
2. Dominique Bertrand, La politique de Saint Ignace de Loyola, Cerf 1985.
3. Dominique Bertrand, Le discernement spirituel en politique avec Ignace de Loyola, Cahiers de Spiritualité Ignatienne 99, Juillet-Septembre 2001.
4. Alain Boureau, La légnede dorée, le système narrtif de Jacques de Voragine (+ 1298), Cerf 1984.
5. James Brodrick, The origin of the Jesuits, Longmans 1945.
6. Michel Certeau, Introduction, trong Bienhereux Pierre Favre, Mémorial, DDB 1960.
7. Bernard Carrière, S.J., Ignace, Maitre spirituel dans les Constitutions, Cahiers de Spiritualité Ignatienne 103, Juillet-Septembre 2002.
8. Garcias Cisneros, O.S.B., Exercices spiriruels et directoire des heures canoniales, traduits en francais par Joseph Rousseau, Victor Retaux, 1902.
9. Joseph F. Conwell, Impelling Spirit. Revisiting a Founding Experience: 1539, Ignatius Loyola and His Companions, J. C. Conwell, 1997.
10. Joseph Conwell, S.J., Cardinals Guidiccioni and Ghinucci faced with the Solemn Approbation of the Society of Jesus, AHSJ LXVI 1997.
11. Marie-Paul Dion, La fascinante énigme du Journal Spirituel d’Ignace de Loyola, Cahiers de Spiritualité Ignatienne, Suppléments 48, 1998.
12. Francois Durand, La première historiographie ignatienne, trong Ignatio de Loyola y su tiempo, Mensajero 1991.
13. Rogelio Garcia Mateo, S.J., El mundo caballeresco en la vida de Ignacio de Loyola, AHSJ LX 1991.
14. M. Giuliani, S.J., Préface, trong Ignace de Loyola, Écrits, DDB 1991.
15. Philippe Lécrivain, La politique de saint Ignace de Loyola?, Christus 1986.
16. Philippe Lécrivain, De commencement en commencement, la “vie religieuse jésuite” hier et aujourd’hui, Chưa xuất bản.
17. Pedro de Leturia, La Companie de Jésus, ordre enseignant, Christus 27, Juillet 1960.
18. Pedro de Leturia, El gentilhombre Inigo de Loyola, Labor 1949.
19. Pedro de Leturia, Estudios Ignacianos I-II, Institutum Historicum S.I. Roma, 1957.

1. Pedro de Leturia, Nuevos datos sobre San Ignacio, El Mensajero del Corazon de Jesus, Bilbao, 1925.
2. Pedro de Leturia, Apuntes Ignacianos a proposito de una amigable polemica con D. José Maria Salaverria, Razon y Fe, Madrid 1930.
3. Pedro de Leturia, S.J., Jesus Iturioz, S.J., Rogelio G. Mateo, S.J., Luis Fernandez, S.J., Ignacio de Loyola en Castilla, Valladolic, 1989.
4. Mark Lewis, S.J., The First Jesuits as “Reformed Priests”, AHSJ LXV 1996.
5. Braulo Manzano Martin, S.J., Inigo de Loyola peregrino en Jerusalen 1523-1524, Encuentro Madrid, 1995.
6. Luis Fernandez Martin, S.J., Los anyos juveniles de Inigo de Loyola, su formacion en Castilla, Caja de Ahoros popular de Valladolid, 1981.
7. Luis Fernandez Martin, S.J., Alonso de Montalvo, amigo intimo de Igigo de Loyola, AHSI LIX 1990.
8. R. Garcia Mateo, El mundo caballeresco en la vida de Ignacio de Loyola, AHSJ LX (1991).
9. Francisco de Borja de Medina, SJ, Inigo López de Loyola: probable estancia en Sevilla (1508 y 1511) y su reflejo en los ejercicios, AHSJ LXIII 1994.
10. William W. Meissner, Ignace de Loyola, La Psychologie d’un saint, traduit de l’américain par Édouard Boné, s.j., Lessius 2001.
11. Begnino Henandez Montes, S.J., Idendidad de los personajes que jugeron a san Ignacio en Salamanca, problemas historicos suscitados por las primeras fuentes, AHSI LII 1983.
12. Jérôme Nadal, Contemplatif dans l’action, DDB 1994.
13. John W. O’Malley, The First Jesuits, Havard University Press 1993.
14. M. del Piazzo – C. de Dalmases, Il proceso sull’orthodossia de S. Ignazio et dei suoi compagni svoltosi a Roma nel 1538, AHSI 38 (1969), tr. 431-453.
15. Hugo Rahner, Ignace de Loyola, Correspondance avec les femmes de son temps, traduit par Gervais Dumeige et Frans van Groenendael, DDB 1964.
16. André Ravier, Ignace de Loyola à Paris (1528-1535), Vie Chrétienne 1992.
17. André Ravier, s.j., La Compagnie de Jésus sous le gouvernement d’Ignace de Loyola (1541-1556) d’après les Chroniques de Juan-Alphonso de Polanco, présentation, commentaire et tables, DDB 1991.
18. Mark Rotsaerk, Ignace de Loyola et les Renouveaux Spirituels en Castille au début du XVIè sìecle, CIS 1982.
19. Gerog Schurhammer, S.J., Francis Xavier, His life, His time, Volume I Europe 1506-1541, translated by M. Joseph Costelloe, The Jesuit Historical Institute 1973.
20. Ed. Terwercoren, S.J., La dévotion de Saint Ignace, Goemaere 1867.
21. Gabriel Maria Verd, S.J., De Inigo a Ignacio, el cambio de nombre en San Ignacio de Loyola, AHSJ LX 1991.

Đ

Bối cảnh

1. Anonymus, Journal d’un bourgeois de Paris, không ghi nhà xuất bản và năm xuất bản.
2. Jean-Pierre Babelon, Nouvelle histoire de Paris, Paris au XVIe siecle, Hachette 1986.
3. Pierre Chaunu, Le temps des réformes, La crise de la chrétienté, L’éclatement 1250-1550, Fayard 1975.
4. Pierre Chaunu, L’Espagne de Charles Quint, I-II, S.E.D.E.S. 1973.

Olivier Christin, Une révolution symbolique. L’iconoclasme huguenot et la reconstruction catholique, Ed. Minuit, 1991.

5. M. Crevier, Histoire de L’Universe de Paris, không ghi nhà xuất bản và năm xuất bản.
6. Denis Crouzet, Les Guerriers de Dieu, I & II, Champ Vallon 1990.
7. Marcelin Defourneaux, La vie quotidienne en Espagne au sìecle d’or, Hachette 1964.
8. Isabel García Diaz, La Orden de la Banda, AHSI LX 1991.
9. Pierre Driart, Cronique parisienne, không ghi nhà xuất bản và năm xuất bản.

E

Viễn ảnh

1. Alain Forest et Yoshiharu Tsuboi, Catholicisme et socíetés asiatiques, L’Harmattan 1998.
2. Dennis Gira, Le lotus ou la croix, les raisons d’un choix, Bayard 2003.
3. Philip Jenkins, The next Christendom, the coming of global Christianity, Oxford UP 2002.
4. Geza Vermes, Enquête sur l’identité de Jésus. Nouvelles interprétations, traduit de l’Anglais par Emmanuelle Billoteau, Bayard 2003.

Saint Ignace,

Libre pour aimer et servir

Chapitre 1

Les premières années à Loyola

Chapitre 2

Les années de formation au Palais Royal d’Arévalo

Chapitre 3

Le service du roi à Pampelune

Chapitre 4

A la suite du Christ

Chapitre 5

La vocation au service

Chapitre 6

Le pèlerin de Jérusalem

Chapitre 7

Les premiers essais en Espagne

Chapitre 8

Les amis dans le Seigneur

Chapitre 9

Vers Jérusalem ou Rome?

Annexes

1. L’année de naissance d’Ignace

2. Les parents d’Ignace

3. La ancêtres d’Ignace

4. Les soeurs et frères d’Ignace

5. D’Inigo à Ignatius

6. Le Pays Basque

7. Amadis de Gaula

8. Le royaume de Navarre

9. La princesse Catalina

10. Magdalena de Araoz

11. Vita Iesu Christi de Ludolphe de Saxe

12. Legenda Sanctorum de Jacopo de Vorazze

13. La reine Catalina de Porttugal

14. Devotio Moderna

15. Exercitario de la vida espiritual de García Ximenes

16. De Imitatione Iesu de Thomas Hemerken

17. De Spiritualibus Ascensionibus de Gerard Zerbolt de Zutphen

18. Inés Pascual

19. Isabel Roser

20. Teresa Rejadell

21. Enchridion Militis Christi d’Erasme

22. Paris au temps d’Ignace

23. L’Université de Paris au temps d’Ignace

24. L’humanisme

25. La chartreuse Notre-Dame de Vauvert

26. Le Martyrium de Montmartre

27. La république de Venise

28. Le nom de la Compagnie de Jésus.

29. L’Anima Christi.

[1] HK 87

[2] Con rơi của người anh linh mục Péro López.

[3] Sctipta II, MHSI 56, tr. 190.

[4] HK 87.

[5] Thực ra hospital trong tiếng Tây Ban Nha có thể dịch là nhà tiếp đón hay nhà phước thiện: người bệnh để chữa trị, người đi đường để ngủ nghỉ, người vô gia cưđểđi hành khất.

[6] San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 372.

[7] HK 88.

[8] X. FD, MHSI 115, tr. 195, 198, 201.

[9] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 80.

[10] FD, MHSJ 115, tr. 245.

[11] FD, MHSI 115, tr. 583.

[12] X. El Padre Maestro Ignacio, tr. 149.

[13] Alain Guillermou, Saint Ignace de Loyola, Le Seuil 1957, tr. 9.

[14] FD, MHSI 115, tr. 206.

[15] Hk 88-89.

[16] X. Sacipta de S. Ignacio II, MHSI 56, tr. 167-259.

[17] X. Sacipta de S. Ignacio II, MHSI 56, tr. 220.

[18] Thân phụ ngài, người anh trưởng tộc và người anh linh mục, rồi đến cả cháu ngài, đều có con ngoại hôn.

[19] X. FD, MHSI 115, tr. 292.

[20] X. FD , MHSI 115, tr. 397-439.

[21] X. FD, MHSI 115, tr. 528.

[22] FD, MHSI 115, tr. 582.

[23] FD, MHSI 115, tr. 453, 456.

[24] FD, MHSI 115, tr. 186.

[25] FN III, MHSI 85, tr. 333.

[26] X. San Ignacio de Loyola, Nueva Biographía, tr. 390.

[27] Scripta II, MHSI 56, tr. 191.

[28] Scripta II, MHSI 56, tr. 245.

[29] Sripta II, MHSI 56, tr. 204.

[30] Scripta II, MHSI 56, tr. 205.

[31] FD, MHSI 115, tr. 191.

[32] Scripta II, MHSI 56, tr. 189.

[33] Saint Ignace, tr. 233.

[34] San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 152.

[35] FN II, tr. 568.

[36] HK 89.

[37] Hk 89.

[38] El Padre Maestro Ignacio, tr. 153. Theo Laínez, thánh I-nhã ở Azpeitia chừng 1 tháng (Scripta II, MHSI 56 , tr. 112). Nhưng theo lời các chứng nhân tại chỗ, ngài ở chừng 3 tháng (X. FD, MHSI 115, Potenciana tr. 191; Ursola de Ariznendi tr. 201).

[39] Laínez nói thánh I-nhã đi bộ từ Paris đến Azpeitia, “như trong các chuyến đi khác” (X. MHSI 66, tr. 104) Nhưng chính thánh I-nhã nói ngài cỡi một con ngựa nhỏ. Gần 17 năm sau, Miguel Navarro theo thánh Phanxicô Borja đến Santa Magdalena và thấy con ngựa ấy vẫn khỏe và hữu dụng (X. thư gởi thánh I-nhã 8.1.1552, Lit. Quadr. I, MHSI 4, tr. 494). 60 năm sau một người làm chứng tên là Ana de Anchieta còn nhớ nó nhỏ và màu hung (X. FD, MHSI 115, tr. 204).

[40] X. FD, MHSI 115, tr. 446.

[41] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 148-151.

[42] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 161-165. X. FD, MHSI 115, tr. 655-657.

[43] Hk 90.

[44] Ngoài hai người chị, thánh Phanxicô Xavier có hai người anh là Miguel và Juan. Miguel đã qua đời, nên Juan trở thành trưởng tộc. Ông đã kết hôn với tiểu thư Juana de Arbizú rất giàu có và hưởng lâu đài Obanos làm của hồi môn. Trong trận đánh tại Pamplona năm 1521, cả hai người anh của thánh Phanxicô Xavier cùng ở phe liên quân Pháp-Navarra. Sau khi quân Tây Ban Nha tái chiếm Pamplona, cả hai cùng chạy theo tàn quân và bị kết án tử hình vắng mặt. Lâu đài Javier của gia đình ngài bị phá hủy hầu hết, chỉ chừa lại một phòng cho hai mẹ con thánh Phanxicô Xavier. Cha ngài đã qua đời năm 1513. Đang lúc ngài ở Paris thì mẹ ngài qua đời năm 1529.

[45] Mon. Xav. I, MHSI 16, tr. 201-207.

[46] San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 394.

[47] Saint Ignace de Loyola, tr. 324.

[48] Ricardo García-Villoslada, San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 396.

[49] San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 396.

[50] Hk 80.

[51] FN 1, MHSI 66, tr. 458, số 6.

[52] J.I. Tellechea Idígoras, Pèlerin de l’Absolu, Nouvelle Cité, tr. 259.

[53] Chắc là bắt chước thánh I-nhã hay theo lời khuyên của ngài.

[54] Ribadeneira, Scripta II, MHSI 60, tr. 166.

[55] X. Hk 80.

[56] Ribadeneira, Scripta I, MHSI 58, tr. 154.

[57] Bức này họa sĩ vẽ theo lời mô tả của Pedro de ribadeneira.

[58] Scip. Ign. I, MHSI 25, tr. 763.

[59] FN I, MHSI 66, tr. 106, cước chú 20.

[60] Fav. Mon. , MHSI 48, tr. 143.

[61] Hk 90.

[62] Hk 91.

[63] Hk 33.

[64] Hk 91.

[65] FN IV, MHSI 93, tr. 245.

[66] FN I, tr. 188.

[67] Hk 91.

[68] Ep. Ign. 1, MHSI 22, tr. 94.

[69] Hk 92.

[70] X. Phụ trang 27.

[71] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 94.

[72] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 94.

[73] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 96.

[74] Thường gọi là Libellus ad Leonem X.

[75] Lúc ấy Ý chưa phải là một nước độc lập.

[76] Dòng thứ ba là Dòng Thánh Phaolô, thường được gọi là Barnabitos, được thánh Antôn Maria Zaccaria thành lập năm 1530 tại Milano.

[77] Nhiều người cho rằng nhờ chị Giulia của ngài (thường được gọi là Giulia Hoa Khôi) là tình nhân của Đức Giáo Hoàng!

[78] Ngài bổ nhiệm cháu nội Alessandro Farnese và cháu ngoại Guido Sforza làm hồng y khi cả hai còn ở tuổi thiếu niên. Ngài tổ chức linh đình đám cưới giữa cháu nội ngài là Ottovia mới 13 tuổi với Margarita, 16 tuổi, con gái ngoại hôn của hoàng đế Karl Và, khiến dân chúng Rôma đàm tiếu không ít.

[79] X. Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 99-107; 107-109.

[80] Ep. Ign. Tôi, MHSI 22, tr. 113.

[81] Có thể kể thêm hai người nữa: Martín de Zornoza, giáo dân người Basco; John Helya, linh mục người Anh. X. P. Tacchi, Storia della Compagnia di Gesu in Italia II, Roma 1922, tr. 87.

[82] X. Ep. Ign. 1, MHSI 22, tr. 114.

[83] La “letrre” d’Ignace de Loyola à Gian Pietro Carafa, AHSI XLIV (1975), tr. 139-152.

[84] San Ignacio de Loyola, Nueva Biografía, tr. 413.

[85] Ignatius von Loyola, tr. 143.

[86] X. Bottereau, tr. 140.

[87]Sđd, tr. 148.

[88] Ep. Ign. 1, MHSI 22, tr. 119.

[89] Hk 93.

[90] MHSI 66, tr. 104.

[91] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 723-724.

[92] Thư viết khoảng cuối năm 1536. X. Ep. Ign. 1, MHSI 22, tr. 110.

[93] Lộ trình: Ngày 16.11 khởi hành từ Meaux, cách Paris 45 km; 17: Château Thierry; 18: Epernay, 142 km; Sainte Menehould, 200 km; Verdun, 245 km; 23-25: Metz, 300 km, ở lại 3 ngày; 25: Pont à Mousson, 330 km; 26: Nancy, 358 km; Saint-Nicolas du Port, 371 km; Lunéville; 27: Blamont, 420 km; Sarrebourg; 28: Saverne, 470 km; 29: Strasbourg, cách Paris 520 km, ở lại 3 ngày; 3.12: Basel (Thụy Sĩ, thời ấy thuộc Đức), nghỉ 3 ngày; Rheinfelden, Frick; Brugg; Baden; Kaiserstuhl; Winterthur; Frauenfeld,; Pfyn; Reinfelden; Konstanz. Từ Konstanz đến Venezia, các tài liệu chỉ nêu Trento. Phỏng đoán: đi dọc theo bờ bắc hồ Bodensee qua Meersburg; Lindau; Bregenz, Feldkirch, Merano (Ý), Bolzano, Trento, Volslugana, Bassano, Castelfranco, Mestre, Venezia.

[94] X. S. Rodrigues, De origine et progressi Soc. Jesu, MHSI 24, tr. 461-474; G. Schurhammer, Francis Xavier I, tr. 269-296.

[95] S. Rodrigues, De origine et progressi Soc. Jesu, MHSI 24, tr.497.

[96] FN I, MHSI 66, tr. 108.

[97] De origine et progressi Soc. Jesu, MHSI 24, tr. 460-462.

[98] Fab. Mon., MHSI 48, tr. 107.

[99] Hk 93.

[100] X. De origine et progressi Soc. Jesu, MHSI 24, tr. 474-476.

[101] Hk 93.

[102] Diego de Hoces không cùng đi: có lẽ vì mới ở Giêrusalem về, không xin phép đi lần nữa. Ngoài 9 anh em trong nhóm, có ít là hai người khác cùng đi: Antonio Arias và Miguel Landívar. Chúng ta sẽ gặp lại 2 người này.

[103] FN I, MHSI 66, tr. 112. Dalmases cho là ngày 10.3, García-Villoslada cho là ngày 16.3.

[104] Thư 24.7.1357, Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 116.

[105] De origine et progressi Soc. Jesu, MHSI 24, tr. 478.

[106] Năm 1527, quân đội của hoàng đế Karl V chiếm Rôma. Trong hai tuần lễ, họ cướp của, giết người, hiếp dâm, xúc phạm Mình Thánh Chúa, biến nhiều nhà thờ thành chuồng ngựa. Lúc ấy Đức Giáo Hoàng phải trốn ở Lâu Đài Thiên Thần.

[107] FN I, MHSI 66, tr. 112.

[108] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 120.

[109] Năm 1537 nhằm ngày 31.5.

[110] Tức là không có giáo bổng.

[111] Hk 93.

[112] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 121. X. FD, MHSI 115, tr. 533-534.

[113] Hk 94.

[114] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 123.

[115] X. Vida de P. Ignacio II, tr. 247-259.

[116] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 123.

[117] Hk 95.

[118] Ribadeneira nói trong thời gian ở Vicenza thánh I-nhã thường ở nhà chuẩn bị bữa ăn vì đau mắt. X. Sctipta II, MHSI 56, tr. 499.

[119] Hk 95.

[120] Ep. Ign. I, MHSI 22, tr. 123.

[121]Hk 96.

[122] FN I, MHSI 66, tr. 204.

[123] Xem Phụ trang 28: Danh hiệu Dòng Tên.

[124] Hk 96.

[125] Hk 93.                                             

[126] Thư gởi Thánh I-nhã ngày 12.9.1537, Ep. Mixt. I, MHSI 12, tr. 12.

[127] Ep. Nad. 4, MHSI 27, tr. 706.

[128] Dalmases, El Padre Maestro Ignacio, tr. 169.

[129] X. FD, MHSI 73, tr. 11, 492, 535-537; FN II, MHSI 73, tr. 81, 90, 254, 457, 536, 575-576, 591. Vita P. Ign. Loy. I, MHSI I, tr. 56.

[130] Hk 96.

[131] Hk 96.

[132] FN II, MHSI 73, tr. 133.

[133] FN I, MHSI 66, tr. 313-314; FN IV, MHSI 93, tr. 946-947.

[134] Nk 67.

[135] X. Phụ trang 29: Kinh Lạy Hồn Chúa Kitô.

[136] LT 95, 98.

[137] A. Ravier, Ignace de Loyola fonde la Compangie de Jésus, DDB 1972, trang 472.

[138] FN IV, MHSI 93, tr. 271.

[139] FN II, MHSI 73, tr. 133-134.

[140] Vita

[141] The Vision of La Storta, History and Spirituality, Centrum Ignatianum Spiritualitas 1988.

[142] San Ignacio, Nueva Biografía, tr. 433.

[143] Chẳng hạn trước thánh I-nhã, học giả Erasme đã dùng từ hai cờ hiệu trong cuốn Thủ Bản Chiến SĩĐức Kitô.

[144] La politique de Saint Ignace, tr. 119.

[145] X. Ex. Sp., MHSI 57, tr. 1082.

[146] Xem P. Schepens, SJ, Pour l’histoire de la prière Anima Christi, Nouvelle Revue Théologique 62 (1935), tr. 699-710; P. Leturia, Lobros de horas, Anima Christi y Ejercicios espirituales de San Ignacio, AHSJ 33-34 (1948), tr. 3-50; R. García-Villoslada, Anima Christi, Origen y evolución de esta plegaria medieval, Manresa 51 (1979), tr. 119-144.