“Thứ người chết để lại cho người sống, đó hẳn là nỗi buồn khôn nguôi, nhưng đồng thời là bổn phận sống tăng thêm, bổn phận hoàn thành phần đời mà nhìn bề ngoài thì người chết phải chia lìa, nhưng thật ra vẫn còn nguyên vẹn” – Francois CHENG
Cha Giuse Phạm Thanh Liêm sinh ngày 14/12/1952 tại tỉnh Thái Bình và được rửa tội ngày 21/12/1952 tại giáo xứ Ninh Cù – giáo phận Thái Bình. Năm 19 tuổi, cậu Liêm vào nhà Ứng Sinh Dòng Tên (15/09/1971) rồi năm sau, ngày 03/10/1972, thầy Liêm vào nhà Tập Dòng Tên tại Thủ Đức – Sài Gòn cùng với hai thầy: Siêu và Phương. Ba thầy được các Bề trên đặt cho biệt danh “ba chàng ngự lâm pháo thủ”. Hai năm sau, ba thầy tuyên khấn lần đầu và chính thức dấn thân vào cuộc hành hương trí thức (học Triết học và Thần học) tại Giáo Hoàng Học viện Piô X – Đà Lạt (1974-1977).
Với biến cố 30/04/1975, Chúa dẫn đưa thầy Liêm vào cuộc “thực nghiệm lao động” kéo dài nhiều năm tại khắp các hợp tác xã, nông trường (1978-1985), và thầy đã được cùng vác thập giá cách thâm sâu với Đức Kitô 3 năm (1985-1988). Trước một tương lai không chắc chắn, và có thể gọi là khoảng thời gian khó khăn nhất của Dòng Tên tại Việt Nam, thầy Liêm vẫn can đảm bước tiếp trong Dòng, dấn thân vào xã hội và tự huấn luyện cùng âm thầm phục vụ các linh hồn theo hoàn cảnh cho phép.
Thầy Liêm khấn cuối trong Dòng Tên ngày 28/07/1989 và chịu chức linh mục ngày 03/06/1995. Trong Dòng Tên, cha Liêm đã phục vụ hăng say với rất nhiều chức vụ và cương vị mà cha được trao phó: Socius Miền/Tỉnh Dòng (2003-2010), Tư vấn Tỉnh Dòng – Bề trên cộng đoàn Hiển Linh (2004-2010), Bề trên cộng đoàn Long Xuyên (2017-2023), Giám Tỉnh Tỉnh Dòng (2010-2016),… Cha cũng miệt mài dạy Thần học suốt 20 năm (2003-2023) với các môn: Thần học Chúa Ba Ngôi, Linh đạo, Linh Thao,… Những khi có khóa Linh Thao hay giờ dạy học trên Sài Gòn, việc bắt xe đò từ Cần Thơ hoặc Long Xuyên lúc đêm khuya để ngay sáng hôm sau dạy Thần học hoặc giảng tĩnh tâm, đó là chuyện “thường như cơm bữa” đối với cha.
Gần 4 năm cuối đời, cha phát hiện bị ung thư phổi giai đoạn cuối đã di căn sang tủy. Sức khoẻ của cha sụt giảm nhanh chóng và nghiêm trọng, đến nỗi Tỉnh Dòng đã xin với cha Bề Trên Cả cho cha được mừng sớm, mừng trước một năm dịp kỷ niệm ‘50 năm trong Dòng Tên’ vì sợ ngài khó lòng đợi được đến ngày ấy, vốn dĩ phải đến ngày 03/10/2022 mới tròn 50 năm.
Cứ ba tuần cha đi “vào thuốc” (liệu pháp miễn dịch để điều trị ung thư) một lần ở Bệnh viện Chợ Rẫy, và mỗi lần ấy cha đều chủ động gọi xe đi về, nhanh nhẹn lên phòng hoá trị và vào giường đã được sắp xếp. Thái độ chủ động của cha không phải chỉ đến từ việc cha đi bệnh viện thường xuyên đến nỗi bệnh viện như trở thành “ngôi nhà thứ hai” của cha, mà còn đến từ sự tin tưởng mạnh mẽ vào sự quan phòng của Chúa trên cuộc đời của cha. Vì với cha, kể từ khi phát hiện bệnh những tưởng sẽ chết ngay vì bạo bệnh, cho đến nay Chúa đã cho cha sống thêm gần 4 năm thì đó đã là một phép lạ nhãn tiền đối với cha, với anh em trong Dòng và với mọi người xung quanh. Vì thế, cha thường nói:
“Giờ mình sống giây phút hiện tại, Chúa cho sống ngày nào thì vui với anh em ngày ấy, tiếp tục làm việc và giúp các linh hồn hết mình”.
Có thể nói những năm cuối này, Chúa không chỉ “bẻ” tấm bánh đời cha mà Người còn cho cha nếm chén đắng của Người, và cha vui vẻ thưa: “Dạ, uống được”.
Trong dịp mừng 50 năm trong Dòng Tên, cha chia sẻ rằng cha được Chúa ban cho hai ơn trọng đại và phải hằng tạ ơn vì ơn ấy. Đó là ơn được giúp Linh Thao dẫn đưa các linh hồn về với Chúa, và ơn được làm bạn đường Chúa Giêsu cùng với các anh em khác. Trong Dòng, cha nổi tiếng với 3 cụm từ trở nên Slogan của cha: Bình An, Hạnh Phúc và Triển Nở. Những ai có dịp tiếp xúc với cha đều cảm nhận được niềm vui và sức mạnh thiêng liêng trong ánh mắt tinh anh và cái bắt tay thật chặt của cha. Thế hệ của cha đã trải qua nhiều vất vả gian khó, từ chiến tranh sang hòa bình.
Cha là người khao khát sống, tham sống và phục vụ hăng say. Lẽ đương nhiên, đây không phải tham sống để mà sợ chết. Nhưng cha đã rất nghiêm túc về sự tham sống này khi căn bệnh quái ác đổ ập xuống cha hơn 3 năm trước. Và hình như chính vì sự cố ấy đã biến cái hữu hạn nơi cha trở thành vĩnh cửu bất tận. Cha làm việc và phục vụ mãnh liệt không ngừng nghỉ. Một điều cha luôn khắc khoải là làm sao để mọi người “sống triển nở và hạnh phúc” và cha đã nỗ lực giúp họ sống “tự do trong Chúa” bao nhiêu có thể qua hành trình Linh Thao. Cuộc đời cha gắn bó với Linh Thao, dẫn người khác đến với Chúa qua Linh Thao. Khó có thể đếm được bao nhiêu khóa Linh Thao (kể cả ngắn ngày cũng như dài ngày) mà cha đã giúp khắp ba miền Bắc Trung Nam. Ngay cả sau khi được chẩn đoán mắc bệnh hiểm nghèo và chuyển về Nhà Hưu Dưỡng của Dòng Tên ở Thủ Đức để nghỉ ngơi và chữa bệnh, cha vẫn kiên trì giúp Linh Thao trực tuyến (Online) không biết mệt mỏi. Mùa Chay năm ngoái (2024), cha còn giúp Linh Thao Trong Cuộc Sống trực tuyến cho hơn 30 người kéo dài tận 5 tháng trong khi sức khỏe của cha yếu dần và cha vẫn phải đi hóa trị đều đặn 3 tuần một lần. Giảng xong, những hôm khỏe, cha bật camera, ngồi nghe nhóm chia sẻ; còn những hôm mệt sau khi “vào thuốc”, cha tắt camera, nằm giường và lắng nghe các thao viên chia sẻ cảm nghiệm và các thúc đẩy thiêng liêng.
Lẽ thường khi yếu bệnh, người ta dễ thấy thời gian trôi chậm đến mức nhàm chán. Nhưng với cha thì khác, cha lại sống như một người trẻ đầy thanh xuân – cha thấy thời gian trôi nhanh quá mà công việc thì còn dang dở. Cha đã không ngừng làm việc đến tận cuối đời để nâng đỡ các linh hồn. Cha đã sống trọn điều Thánh Inhã dạy trong lời Kinh Quảng Đại: “Biết phụng sự Chúa như Chúa đáng được phụng sự. Biết cho đi mà không tính toán. Biết chiến đấu không sợ thương tích. Biết làm việc không tìm nghỉ ngơi”, tất cả cho vinh danh Chúa hơn và mưu ích cho các linh hồn hơn. Tạ ơn Chúa và biết ơn cha vì đã không ngừng làm việc nâng đỡ các linh hồn đến tận cuối đời.
Quả thực, ngang qua cha, nhiều người đã nhận được những ơn đặc biệt nhờ Linh Thao. Một thao viên chia sẻ: “Gia tài cha để lại cho con là lời nhắc nhở liên lỉ: hàng ngày cầu nguyện 60 phút, xét gẫm 15 phút, hồi tâm xét mình 15 phút, một cuộc Linh Thao kéo dài mãi mãi”. Khóa Linh Thao cuối cùng của cha là một sắp xếp bạo dạn. Cha sắp xếp khóa Linh Thao Online dài 40 ngày trong tình trạng của một bệnh nhân ung thư hóa trị hơn 50 lần và thuốc điều trị đã bắt đầu bất dung nạp. Khóa Linh Thao đã được khởi sự nhưng không thể khép lại, vì cha đem khóa ấy về trời… Bây giờ cha không còn giảng nữa, nhưng chiêm ngắm trực diện Đấng cha đã rao giảng suốt đời cha…
Lúc 10 giờ sáng Chúa Nhật V Mùa Chay, 06/04/2025, cha Giuse Phạm Thanh Liêm, S.J. đã hoàn tất hành trình dương thế với 73 năm làm con Chúa, 30 năm thi hành tác vụ Linh mục và 53 năm sống đời thánh hiến trong Dòng Tên.
Xin tạ ơn Chúa với cha, vì cha và cho cha, về hồng ân sự sống, về ơn gọi linh mục Dòng Tên, và ơn gọi làm bạn đường cho bao thế hệ anh em trong Dòng, và giờ đây là hồng ân được cùng sống và chiêm ngắm Thiên Chúa Hằng Sống.
Xin Chúa Cha mở rộng vòng tay đón người bạn đường của Chúa Giêsu vào hưởng hạnh phúc muôn đời sau một cuộc đời lao nhọc cho vinh danh Thiên Chúa hơn.
Xin Cha tha thứ mọi thiếu sót, bất toàn cho một người anh lớn của chúng con trong cuộc đời làm người, làm con Cha và làm bạn của Chúa Giêsu.
Hv: Văn Quynh, S.J.
