Lm. Giuse Nguyễn Văn Lộc, S.J.
Ở giữa sách Linh Thao, thánh Inhaxiô dành một phần quan trọng cho điều mà ngài gọi là “tuyển chọn” (election): một chọn lựa, một quyết định liên quan đến tương lai (LT 169-189). Cũng tương tự, ở giữa sách Tự Thuật, thánh Inhaxiô mô tả quyết định, khi trên đường trở về từ Giê-ru-sa-lem; quyết định này sẽ làm thay đổi cuộc đời của ngài[1]:
Một khi người hành hương hiểu ra rằng ý Thiên Chúa không muốn ông ở lại Giêrusalem, ông đã không ngừng tự hỏi với chính mình: quid agendum? (phải làm gì ?) Sau cùng, ông nghiêng chiều hơn về việc học hành một thời gian để có thể giúp đỡ các linh hồn và ông quyết định đi đến Barcelona.
(TT 50)
Quyết định dấn thân vào trong thế giới của văn hóa nhờ phương tiện học tập, quả thực đã đánh dấu bước ngoặt của cuộc đời thánh Inhaxiô, kể từ ơn hoán cải : ngài đã là người hành hương đơn độc, hoàn toàn bận tâm với những việc thiêng liêng và ước ao chia sẻ ngay tức khắc kinh nghiệm của mình. Nhưng với quyết định này, ngài sẽ trở nên con người xã hội, học những môn học trường lớp, sẽ qui tụ các bạn, phổ biến kinh nghiệm của mình bằng cách viết sách Linh Thao, đặt mình cho việc phục vụ Giáo Hội, cùng với các bạn, khi lập ra một dòng tu mới.
Một quyết định, một chọn lựa… Thánh Inhaxiô thích dùng từ ngữ của Kinh Thánh hơn, đó là « tuyển chọn » (election), để diễn tả rõ hơn rằng, quyết định không phải là hoa trái thuần túy của suy nghĩ cá nhân, nhưng nó được đón nhận như là một bản giao ước giữa hai đối tác. Ở núi Sinai, Thiên Chúa đã tuyển chọn một dân tộc, đã kết giao đối với dân tộc này ; khi đó, dân tộc này đã chấp thuận giao ước bằng cách chọn lựa Thiên Chúa của mình và cam kết tuân giữ lề luật của Người (x. Xh 19, 1-8).
* * *
Linh Thao không phải chỉ là một cuộc tĩnh tâm, để người ta đến tìm lại sức lực trong thinh lặng và cầu nguyện. Mục đích của Linh Thao rất đặc biệt: “tìm kiếm và tìm ra ý Chúa trong việc sắp xếp đời mình”, “chỉ ước muốn và lựa chọn cái gì dẫn đưa chúng ta tới cứu cánh của mình hơn cả” (LT 1 và 23). Nói cách khác, Linh Thao có mục đích chọn lựa điều Thiên Chúa chọn cho tôi, với tất cả sự hiểu biết vấn đề và qua một quyết định tự do.
Chúng ta cũng có thể đối chiếu tuyển chọn (election) và yêu chuộng (dilection). Yêu chuộng là lựa chọn với sự cảm mến, tương tự như, đối với các Ngôn Sứ, giao ước được biểu tượng hóa bởi tương quan người chồng và người vợ. Thiên Chúa không áp đặt ý muốn của mình. Tìm kiếm ý muốn của Chúa phải qui về việc tìm kiếm Người, chính Người. Trong tất cả mức độ của điều có thể, tuyển chọn là một giao ước của hai ước ao, vốn đã đến gặp gỡ nhau rồi.
Chính vì thế, tuyển chọn không phải là chọn điều tốt nhất tự nó, nhưng là chọn điều được nhận ra là tốt nhất đối với tôi. Người ta có thể nghĩ rằng, đời sống thánh hiến, với các lời khấn khó nghèo, khiết tịnh và vâng phục, tự nó là hoàn hảo hơn đời sống ở ngoài đời. Thánh Inhaxiô cẩn trọng với kiểu đánh giá này: “Phải rất cẩn thận để nhận biết rõ ràng tính tình và khả năng của người luyện tập và xem họ có thể được ích hay gặp cản trở trong sự chu toàn điều họ muốn khấn hứa.” (LT 14)
Trong việc tuyển chọn, cần cân nhắc những gì có thể và những gì không thể, những gì thu hút và những gì không thích, những thuận lợi và những bất lợi. Trong những quyết định thuần túy nhân bản, sự lượng giá này giới hạn ở việc dự kiến những viễn tượng mở ra hay đóng lại trong mỗi bên của điều có thể được lựa chọn. Nhưng trong hành trình Linh Thao, thánh Inhaxiô mời gọi xem xét những điều đó trong viễn tượng của cứu cánh: ca tụng và phục vụ Chúa, cách thế nào để cứu lấy sự sống của mình, để hiện hữu cách tròn đầy, để đón nhận mình từ Thiên Chúa như là người con, được tháp nhập vào trong sứ mạng của Con Thiên Chúa. Cứu cánh này được phát biểu ngay từ đầu sách Linh Thao, và trở thành cụ thể từ từ, khi chiêm ngắm các mầu nhiệm cuộc đời Đức Ki-tô, Đấng làm tất cả cho những công việc của Chúa Cha và cho việc phục vụ con người.
* * *
Chính trong hành trình chiêm ngắm các mầu nhiệm cuộc đời Đức Ki-tô, mà xẩy ra các chuyển động hay thúc đẩy nội tâm, đã được nói tới ở trên. Cần có thời gian, vì Lời Chúa không tạo ra tức khắc hiệu quả an ủi. Lời Chúa gặp phải những phản kháng; chính vì thế, thư gởi Tín Hữu Do Thái so sánh Lời Chúa với “con dao hai lưỡi” (Dt 4, 12). Lúc đầu, sự xâu xé sâu kín mà Lời Chúa tạo ra có thể làm phát sinh sự buồn rầu và nhụt chí. Nhưng nếu chúng ta kiên trì một cách can đảm, sầu khổ sẽ bị chế ngự và ánh sáng bắt đầu phát sinh. Khi đó, con tim sẽ cảm thấy nghiêng chiều, tương tự như bông hoa hướng về mặt trời, về khả thể lựa chọn, nơi đó có ánh sáng sống động hơn, rực rỡ hơn, kèm theo niềm vui và bình an, trong khi khả thể kia của lựa chọn thì vẫn ở trong bóng tối. Chính như thế mà tuyển chọn được đón nhận.
Đọc lại kinh nghiệm về những an ủi thiêng liêng và sầu khổ thiêng liêng trong hành trình các bài linh thao được hoàn thành một cách trung thành, bình thường là đủ để xem lòng ước ao của mình có hướng về cuộc gặp gỡ với lòng ước ao của Thiên Chúa hay không. Chúng ta có thể xác minh điều này, bằng cách dựa vào qui tắc sau đây của thánh Inhaxiô, nhằm thực hiện cuộc tuyển chọn lành mạnh và tốt lành:
“Lòng yêu mến đánh động và làm cho tôi lựa chọn điều nào đó, phải từ trên mà xuống, từ tình yêu Thiên Chúa, sao cho người lựa chọn trước hết phải cảm thấy trong lòng rằng tình yêu mến nhiều hay ít đối với điều họ chọn, duy nhất chỉ vì Đấng Tạo Hóa và Chúa họ.” (LT 184)
Qui tắc này đưa ra ba tiêu chuẩn để xác minh:
(a) Tình yêu hướng dẫn lựa chọn, đó là điều kiện để cho quá trình lựa chọn được “tốt lành”. Người tốt lành trong tâm hồn chỉ lựa chọn điều mình yêu mến, điều xem ra là tốt đối với mình, một sự vật, một người hay một dự án… Tuy nhiên, điều kiện không thể thiếu này, vẫn chưa đủ, vì tình yêu chi phối tôi, có thể chỉ thuần túy thuộc bình diện cảm xúc, hời hợt, và sức cuốn hút mà tôi cảm thấy, không phải là một bảo đảm.
(b) Chính vì thế, tình yêu này phải “từ trên mà xuống, bởi tình yêu Thiên Chúa”. Đó là hoa trái của các bài chiêm niệm, vốn đã đem cái nhìn của tôi hướng lên “phía trên”, hướng về công trình của Ba Ngôi Thiên Chúa và vốn đã giúp tôi nhìn ngắm “chuyển động đi xuống của tình yêu” hướng về “phía dưới” của Ngôi Lời nhập thể. Ngay cả khi hướng về một đối tượng khả giác, thì tình yêu này vẫn vượt qua bên kia bình diện khả giác. Chính tình yêu này cho phép vượt thắng những cảm giác ghê sợ mà tôi có thể cảm thấy, khi nghĩ đến những hệ quả của việc lựa chọn.
(b) Do đó, “tình yêu mến nhiều hay ít đối với điều tôi chọn, sẽ duy nhất chỉ vì Đấng Tạo Hóa và Chúa của tôi.” Đáp lại chuyển động đi xuống, là chuyển động đi lên. Điều đó, tôi “cảm được ở trong tôi”: tôi cảm thấy đồng thời rằng, lựa chọn này làm cho tôi vui thỏa, bởi vì tôi yêu thích, và lựa chọn này làm hài lòng Thiên Chúa, bởi vì nó đến từ Người và mang lại cho tôi phương thế để hướng lên Người, bằng cách làm việc trong niềm vui nhằm ca tụng và phục vụ Người.
Đó chính là “một cuộc tuyển chọn lành mạnh và tốt lành”.
* * *
Có thể đọc và cầu nguyện :
- Xh 19, 1-8: Giao ước được đề nghị và được chập thuận
- Ôsê 2, 16-25: “Ta sẽ nói với con tim của ngươi”
- Ga 15, 1-17: “Thầy đã chọn anh em”
[1] Chương 5 của tập sách này, cũng được đặt ở giữa nội dung gồm 5 chương: (1) Khởi đầu; (2) Mọi sự đều mới mẻ; (3) Tìm kiếm ý Chúa; (4) Phục vụ trong Giáo Hội; (5) Cung cách hành xử.
