Xuất hiện đồng thời trong hành trình đi vào thế giới nội tâm sẽ là muôn vàn vấn đề bấy lâu nay vẫn ẩn giấu trong đó. Có những vấn đề lớn vừa nhìn đã thấy ngay, nhưng cũng có những vấn đề nho nhỏ nằm chi chít cản lối của mình mà có khi mình chẳng biết gọi tên nó là gì. Nhưng điều quan trọng là tất cả những vấn đề đó làm nên một mớ hỗn độn, rối rắm. Nội tâm của con người là một vũ trụ ở cấp độ vi mô, nó rộng lớn không thua gì vũ trụ vĩ mô bên ngoài. Khi con người đạt được đủ sự tĩnh lặng cần thiết, họ sẽ thấy mình như đi lạc vào một cánh rừng bát ngát bao la với không biết bao nhiêu thứ trong đó. Rồi họ sẽ thấy có cái gì đó bay qua lượn lại lởn vởn chung quanh mình. Chúng như những cơn gió tác động đến mình, xô đẩy mình, lôi kéo mình, để lại cho mình nhiều phản ứng khác nhau, được diễn tả qua những cảm xúc từ nông đến sâu.
Thật ra, những gì có trong thế giới nội tâm phần lớn và chính yếu là hệ quả của lối sống của chúng ta trong suốt bao ngày tháng qua, những gì chúng ta tiếp thu, những chọn lựa lớn nhỏ mà chúng ta đã có. Ngay cả những vấn đề mà ta đang gặp phải cũng nằm trong đó. Cảm giác đầu tiên của chúng ta khi đối diện với thế giới nội tâm này thường là kinh hoàng, hoang mang và tự hỏi là bởi đâu mà lại tồn tại bao nhiêu thứ ở đó bấy lâu nay mà ta không để ý. Trong thế giới nội tâm có mọi câu trả lời mà chúng ta đang tìm kiếm. Con người thực của chúng ta nằm ở đó. Khi chưa đi vào thế giới nội tâm, có khi chúng ta cảm thấy mọi cái vẫn bình thường, cuộc sống của chúng ta vẫn ổn. Nhưng khi vào rồi, ta mới thấy không phải như vậy. Có một vài chọn lựa nào đó mà ta đã làm trong quá khứ làm cho cuộc đời của chúng ta có bóng dáng như hiện nay. Nguồn gốc của mọi bất an, lo lắng, khắc khoải, mệt mỏi mà chúng ta đang có hoá ra là do một mớ hỗn độn những thứ đang hiện diện ở đây.
Sắp xếp lại những thứ đó không phải là chuyện một sớm một chiều nhưng cần phải được thực hiện trong một thời gian dài, thậm chí có thể nói là suốt cả cuộc đời. Cuộc sống bên ngoài vần xoay, làm thế giới nội tâm cũng chịu nhiều ảnh hưởng. Việc sắp xếp này đòi hỏi rất nhiều công sức vì quả thực, nó là một việc đòi hỏi rất nhiều lao nhọc. Bên cạnh đó, nó không phải là điều tự bản thân chúng ta có thể làm được. Inhaxio ý thức rất rõ điều đó từ chính kinh nghiệm của mình. Ngài đã rất nỗ lực và dùng đủ mọi cách nhưng vẫn gặp thất bại. Thế giới nội tâm có những năng động đầy phức tạp của nó mà sức lực con người không đủ để định hình và nắm rõ. Các luồng tư tưởng và cảm xúc đan xen nhau, cải trang đội lốt giả dạng, khiến ta không thể phân biệt được. Trãi qua bao vất vả mệt mỏi chán chường đến tột cùng, Inhaxio mới nhận ra rằng: điều tiên quyết không thể thiếu trong hành trình sắp xếp này không là gì khác hơn lòng thương xót vô điều kiện của Thiên Chúa.
Bởi thế, linh thao theo phương pháp của Inhaxio khởi đầu bằng những bài tập giúp thao viên nghiệm thấy tình yêu của Thiên Chúa dành cho mình. Tuần 1 (giai đoạn đầu tiên của Linh thao) không phải là khoảng thời gian chỉ dành để xét xem mình đã phạm tội gì. Nhưng là để nghiệm thấy rằng mặc dù mình đã phạm bao nhiêu tội như thế mà Thiên Chúa vẫn cứ yêu thương mình như thể mình là một con người hoàn toàn trong trắng. Bằng tất cả những quan năng tự nhiên như hình dung, mường tượng, suy xét, cân nhắc…, thao viên sẽ dần có được cảm nghiệm ấy. Việc nhớ đến tội của Thiên Thần, tội của Adam-Eva, tội của một ai đó… không phải là một gợi nhớ mang tính lịch sử, nhưng dụng ý là để khơi lên trong lòng thao viên một cảm thức là dù anh ta đã phạm những tội không thua gì những đối tượng đó mà trong khi những người kia phải chịu biết bao hình phạt nặng nề, anh ta thì vẫn bình an vô sự. Việc suy xét lại những tội đã phạm một cách kỹ lượng của bản thân, một phần là để biết rõ quá khứ của mình và phát hiện ra rằng dường như các tội có dây mơ rễ má với nhau, làm nên một hệ thống, phần khác cũng chính là để tự hỏi vì sao Chúa có thể vẫn yêu thương một người đầy những vết đen như vậy.
Chính lòng thương xót này đã khiến thao viên phải thốt lên tiếng ngỡ ngàng (Lt 60) và là động lực để thao viên quyết tâm thay đổi cuộc đời. Không thể cứ sống mãi trong tình trạng mà bấy lâu nay mình vẫn sống. Nếu không, mình sẽ rất xấu hổ với Chúa, với người khác, thậm chí là với các loại động – thực vật khác vì đã không ngừng chuyển cầu cho mình. Điều quan trọng là từ này về sau đừng đi theo con đường tội lỗi nữa, nên ít ra là cũng phải có một sự chê ghét liên quan đến tội lỗi, hay một nỗi sợ liên quan đến hình phạt nếu phạm tội. Các bài tập trong tuần 1 phải nhắm đến điều này, nếu không mọi bài thao luyện khác sẽ trở nên vô nghĩa. Quả vậy, một sự duyệt xét về những tội lỗi của mình mà lại không đặt nền trên niềm tin và cảm nghiệm về tình yêu của Thiên Chúa dành cho mình chẳng những chẳng có ý nghĩa gì, trái lại còn trở thành một mũi dao làm mình đau khổ và bế tắt thêm.
Có được động cơ và mục tiêu rồi, thao viên bắt đầu hành trình sắp xếp của mình. Điều mà anh ta cần là một khuôn mẫu, một tiêu chuẩn. Việc chiêm ngắm Chúa Giêsu từ lúc nhập thể cho đến lúc ngài chết và sống lại chính là để giúp thao viên biết là mình phải sắp xếp cuộc đời mình ra sao. Những bài tập phụ thêm của Inhaxio trong tập sách Linh thao là nhằm định hướng cho việc chiêm ngắm đó. Hình ảnh Chúa Giêsu mà Inhaxio muốn thao viên chiêm ngắm là một vị Thiên Chúa bỏ mình và muốn mời gọi mọi người cộng tác với Ngài trong công cuộc xây dựng Nước Trời. Inhaxio không chủ trương sử dụng toàn bộ Kinh Thánh để suy niệm và cũng không muốn việc linh thao trở thành một buổi học thần học. Cái mà Inhaxio nhắm đến là cảm nếm, là để cho bản văn, từng câu từng chữ của Lời Chúa nói với mình. Thuật ngữ “chiêm niệm” mà Inhaxio sử dụng là đưa mình vào trong khung cảnh của Tin Mừng và hiện diện ở nơi đó, chứ không theo nghĩa thần bí như thời các cha sa mạc.
Khi nói đến việc sắp xếp lại hỗn loạn bên trong, Inhaxio ám chỉ trước hết đến việc loại bỏ những gì mình biết là không tốt cho linh hồn và giữ lại những gì giúp ích. Trong thế giới nội tâm của con người, những cảm xúc và tư tưởng vẫn xảy đến liên hồi. Hành trình thao luyện để cảm nghiệm lòng thương xót của Chúa cùng việc chiêm ngắm Chúa Giêsu không phải lúc nào cũng diễn ra dễ dàng. Những luồng xung khắc vẫn xuất hiện, một mặt thao viên cảm thấy mình được thúc đẩy tiến tới, mặt khác, họ cũng cảm giác một sự kháng cự nào đó; rồi cũng có khi lòng khao khát và lòng muốn không thiếu, nhưng họ lại chẳng biết đi về đâu, lôi kéo nào mới thực là đúng… Cái đúng và cái sai không còn rõ ràng để có thể dễ dàng chọn lựa nữa. Lúc này, họ phải rất tỉnh táo và cẩn trọng để không bị đánh lừa bởi thần dữ vốn đang ẩn mình trong bộ dạng thánh thiện của thần lành. Chỉ cần nhận diện rõ ràng và phân tách thật giả đang lẫn lộn, con người sẽ dần dần đạt tới ánh quang minh, nghĩa là tìm thấy được chân ái, ý Chúa cho bản thân mình. Inhaxio đã trợ giúp cho thao viên bằng cách soạn thảo lại những quy tắc phân định thần loại nhằm giúp họ nhờ thực tập thường xuyên mà trở nên thành thục hơn trong chuyện này.
Hành trình đi vào thế giới nội tâm, đối diện với những vấn đề và sắp xếp sửa chữa lại tâm hồn là một hành trình vô cùng khó khăn và phức tạp. Thao viên cần một người có kinh nghiệm chỉ đường dẫn lối. Anh ta không nên quá tự tin vào khả năng và phán đoán của mình, vì sự tự tin thái quá có thể là miếng mồi ngon để thần dữ lợi dụng mà lừa gạt mình. Việc thiếu kinh nghiệm và kiến thức trong những vấn đề thiêng liêng có thể sẽ làm anh ta mắc từ sai lầm này đến sai lầm khác, để rồi thay vì làm cho nội tâm của mình được trật tự, anh ta vô tình biến nó thành hỗn độn thêm. Đó là lý do vì sao trong phương pháp linh thao của Inhaxio, vị linh hướng đồng hành cũng có một vị trí vô cùng quan trọng.
Linh thao Inhaxio là một phương pháp trong số nhiều phương pháp giúp xây dựng và phát triển tương quan với Chúa. Nó hệ tại ở việc dẫn dắt thao viên vào trong thế giới nội tâm của chính bản thân mình để đối diện với bản thân mình. Các bài tập chủ yếu nhằm giúp thao viên thấy rõ mình rồi ngang qua việc phân tích các tác động khác nhau do các thần gây ra trong tâm hồn để biết là mình nên làm gì, phải chọn lựa thế nào. Tất cả cũng chỉ xoay quanh việc loại bỏ đi những tạp chất, những mây mù giăng lối hay những ảo ảnh làm tâm trí xao động để tìm về ánh quang minh đang hiện diện tại nơi sâu thẳm của cõi lòng. Việc sắp xếp lại nội tâm vô cùng quan trọng vì nó sẽ có một ảnh hưởng rất lớn đến lối suy nghĩ và cung cách hành xử của con người bên ngoài. Thấy được Chúa ở trong tâm thì cũng sẽ thấy được Ngài nơi thế giới ngoại tại. Một sự chỉnh đốn bên trong sẽ làm cho mọi sự bên ngoài được điều hoà. Từ đó, ngang qua những chọn lựa đúng đắn, con người sẽ dần dần tiến đến đỉnh cao của mối tương quan thiết thân với Chúa.
Phần 1: https://dongten.net/linh-thao-inhaxio-la-gi/
Pr. Lê Hoàng Nam, SJ
