Sức mạnh chữa lành của Niềm Vui (3)

Hạnh phúc ảo

Không có con đường tắt nào đi đến hạnh phúc thực sự. Trái lại, hạnh phúc giả tạo có thể đạt được một cách nhanh chóng. Một lúc nào đó, chúng ta nghĩ rằng chúng ta hạnh phúc nhưng sau đó một cảm giác trống rỗng đang kiểm soát chúng ta và đôi khi, có những hậu quả bi thảm đi kèm với nó.

Một ví dụ điển hình là việc nghiện ma túy hoặc nghiện rượu, hoặc bất cứ thứ gây nghiện nào khác. Khi dùng những chất gây nghiện này, có thể chúng ta có được cảm giác cực kỳ phấn khích, nhưng điều này nhanh chóng qua đi. Sự mất mát đi kèm với trí phán đoán và trí năng sắc bén thường kết thúc trong sự trầm cảm. Quyến rũ và hưng phấn chỉ là hạnh phúc ảo và những ảo tưởng phù du của sự thỏa mãn nhất thời mà thôi.

Một ví dụ khác của hạnh phúc giả tạo đến từ cảm xúc mạnh, nó thường theo sau sự thất vọng trong những người không có tính quyết đoán. Không có cách lý giải hợp lý nào để giải thích những nguyên nhân gây nên làn sóng thất vọng như thế. Bệnh tật hoặc nghiện ngập không bao giờ có thể dẫn đến hạnh phúc thật sự. Tất nhiên dưới điều kiện này, một lúc nào đó, người ta có thể quên đi những bất hạnh của họ nhưng tính hay quên thì không hạnh phúc.

Ngay cả những cảm giác tuyệt vời của hạnh phúc và sự phấn chấn- thường trong một nhà tiên tri- có thể xảy ra trong một giai đoạn tiến triển của chứng rối loạn tâm thần. Tác giả Gérard de Nerval (1808-1855), người được biết đến như người bị chứng tâm thần phân liệt và tình trạng tâm thần định kỳ, chính ông ta mô tả theo cách này: “Tôi đã cảm giác như thể tôi đã biết mọi sự và mọi sự đã tỏ hiện với tôi, tất cả những bí mật của thế giới tôi đã hiểu trong những giờ phút hạnh phúc.” Triết gia Karl Jaspers (1883-1969) kể rằng: một lần có ai đó nói với ông: “Tôi thức dậy vào một buổi sáng với cảm giác tuyệt vời của việc được tái sinh. Niềm hạnh phúc thần linh ấy tôi đã cảm nhận được, cái cảm giác tràn ngập của sự hiện diện tự do đối với mọi sự thì thật là nhỏ nhoi.” Nhưng những cảm giác đó cũng là hạnh phúc giả tạo.

Hạnh phúc không xuất phát từ của cải và danh tiếng. Đức Hồng Y John Henry Newman mô tả chúng rất rõ ràng: Tất cả cúi mình trước sự giàu có. Theo bản năng, người ta tỏ lòng kính trọng của cải. Họ đo lường hạnh phúc bằng của cải; và họ đánh giá việc tôn trọng tư cách bằng của cải… Đó là tôn thờ ngẫu tượng bởi một niềm tin sâu xa rằng với của cải họ có thể làm mọi việc. Của cải chiếm vị trí thứ nhất và danh tiếng ở vị trí thứ hai trong số những điều được tôn sùng trong thời đại này. Danh tiếng, hoặc được thiên hạ nói đến nhiều- nó có thể được gọi là “nổi tiếng trên giấy báo”- tự nó đã được xem như là một điều tuyệt vời, và một sự kính phục hoàn toàn.

Hạnh phúc không phải là sản phẩm phụ của triết lý “nhiều hơn nữa”- như tiền bạc nhiều hơn, thoải mái hơn, tự do tình dục hơn, kích động nhiều hơn hoặc ngay cả nhiều kinh nghiệm tôn giáo hơn. Chúng ta luôn có cảm giác thiếu thốn và có nhu cầu muốn được nhiều hơn nữa. Những người thực hành theo loại triết lý này, trên thực tế họ là những người bất hạnh bởi họ luôn luôn không hài lòng với những gì họ đang có vì họ luôn luôn muốn có nhiều hơn nữa. Hãy đi và hỏi người nào đó đã trải qua một kỳ nghỉ đắt đỏ, những người xây một ngôi nhà đẹp, hoặc mua một xe hơi sang trọng. Người ấy sẽ nói với bạn không chút ấp úng về niềm hạnh phúc đã kéo dài một thời gian, nhưng nó thì không phải là “hạnh phúc thật.”

Hãy nghĩ về tất cả những tiến bộ mà chúng ta đã làm được kể từ Thế Chiến thứ II. Thu nhập của chúng ta có thể được tăng gấp ba lần. Kích thước ngôi nhà của chúng ta ít nhất cũng gấp đôi. Nhìn chung mỗi gia đình có hai xe hơi. Hiếm người trong chúng ta không có thiết bị công nghệ cao. Việc tiêu dùng ngày càng tăng. Nhưng chúng ta không thể nói rằng ở những nơi mà nhu cầu cá nhân được thỏa mãn, hạnh phúc đã đồng thời gia tăng. Thay vào đó, sự thất vọng dường như đã tăng lên và ở mức độ đáng báo động; cứ mười lăm người Mỹ thì có một người chịu đựng tình trạng trầm cảm nặng. Đây là kết quả của công trình nghiên cứu được tiến hành gần đây do giáo sư Ronald Kessler thuộc Đại Học Y Harvard. Tiền bạc không thể mua được hạnh phúc. Những thứ thật sự quan trọng trong cuộc đời thì không được bày bán tại chợ. Daniel Kahneman, giáo sư Đại học Princeton nhận xét rằng: “Hoàn cảnh dường như không tác động nhiều đến hạnh phúc.”

Hạnh phúc thì không chỉ có niềm vui, sự ham mê vui thú, hay cảm giác được thỏa mãn. Hạnh phúc dường như nằm bên ngoài những thứ có thể đo lường, đong đếm hay cảm nhận được. Nó vượt qua lĩnh vực của tiền tài vật chất và những biến cố trong cuộc sống. Nó phụ thuộc vào việc chúng ta thực sự là ai hơn là phụ thuộc vào những gì chúng ta có. Khi chúng ta cảm nghiệm được điều này, ắt hẳn niềm vui sẽ đến trong chúng ta.

Chuyển ngữ: Đoàn Công Trình, SJ.