Hoàng Sóc Sơn, SJ.
Chương III: PHỤC VỤ TRIỀU ĐÌNH TẠI NAVARRA
Điểm nóng Navarra
Thánh I-nhã được phó vương Navarra[1] tiếp đón nồng hậu tại thủ phủ Pamplona, chẳng những vì ngài có giấy giới thiệu của bà María de Velasco mà còn vì gia đình ngài thuộc phe Onacianos ở Guipúzcoa mà vị phó vương Navarra được coi như thủ lãnh và người bảo trợ. Đó là mùa thu năm 1517. Ngài bước vào một môi trường hoàn toàn khác với Arévalo.
Tại sao lại có một phó vương ở Navarra? Navarra là một khu vực nhỏ bé nhưng rất quan trọng vì là cửa ngõ giao thông giữa Pháp và Tây Ban Nha. Hai nước láng giềng này lúc ấy cùng có tham vọng làm đàn anh Châu Âu, nên có nhiều xung đột và thường nghi kỵ nhau. Navarra trở thành miếng mồi tranh chấp giữa hai nước lớn.
Khi thánh Phanxicô Xavier chào đời vào năm 1506, Navarra vẫn còn là một vương quốc độc lập[2], nằm vắt ngang dãy núi Pyrênê, bao gồm tỉnh Navarra hiện nay của Tây Ban Nha và tỉnh Basse-Navarre hiện nay của Pháp. Ông thân sinh ngài là Chủ tịch Hội Đồng Hoàng Triều. Hai nước lớn là Pháp và Tây Ban Nha cùng muốn chiếm Navarra để chế ngự hoặc ngăn chặn đối phương.
Từ 1234, thời vua Thibaut de Champagne, nối tiếp nhau trên ngai vàng Navarra hầu hết là người Pháp. Năm 1493, công chúa Catherine de Foix-Grailly, 13 tuổi, hưởng quyền thừa kế, kết hôn với công tử Jean thuộc gia đình d’Albret ở Pháp: Jean trở thành vua Jean III của Navarra. Sau khi chiến thắng người Arập và thống nhất Tây Ban Nha, vua Fernando Công Giáo muốn làm chủ Navarra để dành ưu thế đối với Pháp.
Cơ hội đến vào năm 1509: vua Louis XII của Pháp không chịu rút quân khỏi miền bắc nước Ý nên bị Đức Giáo Hoàng Giuliô II ra vạ tuyệt thông[3]. Ngài thành lập Liên minh thánh với Tây Ban Nha, Anh và Áo để ép nước Pháp. Vua Fernando Công Giáo lấy cớ đem quân đánh Pháp, xin mượn đường Navarra. Vua Jean III của Navarra ký hòa ước với Pháp, không cho Tây Ban Nha mượn đường, nên bị Đức Giáo Hoàng ra vạ tuyệt thông. Chính ngày Pháp và Navarra ký hiệp định Blois 18.7.1512, Ferdinand xua quân thôn tính Navarra: 6000 bộ binh, 2500 kỵ binh, 20 khẩu đại pháo, dưới quyền chỉ huy của công tước xứ Alba. Ngày 24.7.1512, kinh đô Pamplona thất thủ. Vua Jean III và hoàng hậu Catherine cùng với hoàng gia và quần thần chạy sang Pháp. Trời nóng nực, cuộc tẩu thoát khó khăn, hoàng tử François chết trên đường. Cùng đi Pháp với vua Jean III có chủ tịch Hội Đồng Hoàng Triều, tiến sĩ Juan de Jaso, thân phụ thánh Phanxicô Xavier. Vua Fernando Công Giáo tự xưng là vua Navarra.
