« Hãy yêu mến Đức Chúa,
Thiên Chúa của anh em… »
(Đnl 30, 15-20 ; Lc 9, 22-25)
15 Coi đây, hôm nay tôi đưa ra cho anh (em) chọn: hoặc là được sống, được hạnh phúc, hoặc là phải chết, bị tai hoạ.
16 Hôm nay tôi truyền cho anh (em) phải yêu mến ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), đi theo đường lối của Người, và tuân giữ các mệnh lệnh, thánh chỉ, quyết định của Người, để anh (em) được sống, được thêm đông đúc, và ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), chúc phúc cho anh (em) trong miền đất anh (em) sắp vào chiếm hữu.17 Nhưng nếu anh (em) trở lòng và không vâng nghe, lại bị lôi cuốn và sụp xuống lạy các thần khác và phụng thờ chúng,18 thì hôm nay tôi báo cho anh (em) biết: chắc chắn anh (em) sẽ bị diệt vong, sẽ không được sống lâu trên đất mà anh (em) sắp sang qua sông Gio-đan để vào chiếm hữu.
19 Hôm nay, tôi lấy trời đất làm chứng cáo tội anh (em): tôi đã đưa ra cho anh (em) chọn được sống hay phải chết, được chúc phúc hay bị nguyền rủa. Anh (em) hãy chọn sống để anh (em) và dòng dõi anh (em) được sống,20 nghĩa là hãy yêu mến ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), nghe tiếng Người và gắn bó với Người, vì như thế anh (em) sẽ được sống, sống lâu mà ở lại trên đất ĐỨC CHÚA đã thề với cha ông anh (em), là ông Áp-ra-ham, ông I-xa-ác và ông Gia-cóp, rằng Người sẽ ban cho các ngài.”
***
22 Người còn nói: “Con Người phải chịu đau khổ nhiều, bị các kỳ mục, thượng tế cùng kinh sư loại bỏ, bị giết chết, và ngày thứ ba sẽ trỗi dậy.”
23 Rồi Đức Giê-su nói với mọi người: “Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình hằng ngày mà theo.24 Quả vậy, ai muốn cứu mạng sống mình, thì sẽ mất; còn ai liều mất mạng sống mình vì tôi, thì sẽ cứu được mạng sống ấy.
25 Vì người nào được cả thế giới mà phải đánh mất chính mình hay là thiệt thân, thì nào có lợi gì?”
(Bản dịch Nhóm Phiên Dịch CGKPV)
- Luật và tương quan ơn huệ
Kết thúc hành trình dài đi trong sa mạc và chuẩn bị bước một giai đoạn mới, tiến vào Đất Hứa, dân Israel được ông Mô-sê mời gọi làm một cuộc chọn lựa :
- « Hôm nay, tôi truyền cho anh em phải yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, đi theo đường lối của Người và tuân giữ các mệnh lệnh, thánh chỉ, quyết định của Người » (c. 16)
- « Hãy yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, nghe tiếng Người và gắn bó với Người » (c. 20).
Và theo ông Mô-sê, nếu dân lựa chọn yêu mến Đức Chúa, dân sẽ nhận được nhiều ân huệ, mà chúng ta có thể gọi là phần thưởng hay lương bổng :
- Dân được sống và được hạnh phúc (c. 15)
- Dân được sống, được thêm đông đúc, và được Đức Chúa chúc phúc (c. 16)
- Dân được sống, sống lâu trên đất Đức Chúa đã thề với cha ông (c. 20)
Chọn lựa yêu mến Đức Chúa và giữ Lề Luật của Ngài sẽ mang lại nhiều ân huệ ; nhưng thực ra, Đức Chúa đã ban ơn cách nhưng không cho dân rồi, trước khi mời gọi dân giữ luật của Ngài, bởi lẽ ơn huệ luôn đi trước lề luật và việc giữ luật ; điều này đúng trong sáng tạo (x. St 2, 4b-17), trong lịch sử cứu độ (x. sách Xuất Hành), trong cuộc đời của mỗi người, trong hành trình ơn gọi đi theo Đức Ki-tô, ngang qua đời sống dâng hiến hay hôn nhân. Và điều này cũng đúng, ngay cả trong tương quan giữa việc giữ luật và phần thưởng : nếu giữ luật thì sẽ « được sống », ơn này được nhắc đi nhắc lại 3 lần, thì ơn sự sống đã được ban trước rồi, để cho người ta có thể giữ luật !
Như thế, Đức Chúa hoàn toàn không phải là Đấng xa lạ, áp đặt lề luật và ban ơn với điều kiện ; nhưng Ngài là « Thiên Chúa của anh em », đã diễn tả tình yêu của Ngài một cách nhưng không ; và bây giờ Ngài mời gọi dân lựa chọn yêu mến Ngài, không phải yêu mến chung chung, nhưng yêu mến trong khuôn khổ của một giao ước gồm các điều luật. Thế mà, tình yêu tự bản chất là nhưng không, nghĩa là tự do và bình an với « phần thưởng » hay « lương bổng ». « Nghe tiếng Ngài và gắn bó với Ngài » để ở lại cách nhưng không trong tình yêu nhưng không của Ngài ; đó cũng sẽ là lời mời gọi của Đức Giê-su ngỏ với các môn đệ của Ngài.
Đặt lề luật trong « tình sử », nghĩa lịch sử của cả một tình yêu nhưng không sẽ giúp chúng ta vượt qua vấn nạn, phải chăng Thiên Chúa thất hứa hay bất công khi mà, trong lịch sử, Dân Chúa có biết bao nhiêu người công chính chọn con đường yêu mến Đức Chúa nhưng không được hưởng lời hứa (x. Tv 22 ; Is 52, 13 – 53, 12) ; và ở mức độ tập thể, chính Israel cũng có thể được coi là Người Tôi Trung của Đức Chúa, nhưng có một số phận thật bi đát ! Và Đức Giê-su Ki-tô là Người Công Chính tuyệt hảo, là Người Tôi Trung tuyệt hảo, nhưng lại có một số phận đau khổ tận cùng, như chính người loan báo trong bài Tin Mừng :
Con Người phải chịu đau khổ nhiều, bị các kỳ mục,
thượng tế cùng kinh sư loại bỏ, bị giết chết.
Nơi Ngài hội tụ cách trọn vẹn số phận bi đát của mọi người chọn yêu mến Đức Chúa hay chúng ta có thể nói rộng hơn, mọi người chọn sống theo nhân tính thuộc mọi thời, trước Đức Ki-tô và sau Đức Ki-tô ; và cũng chính ở nơi Ngài, mà loài người chúng ta nhận được lời đáp tối hậu của Thiên Chúa : sự sống viên mãn đến sau sự chết và sự sống này làm cho chúng ta được tự do hôm nay, giữa lòng thử thách và đau khổ dẫn đến sự chết ! Chính kinh nghiệm tình yêu Thiên Chúa ngang qua việc nhận biết ân huệ, và ân huệ đầu tiên và nhưng không tuyệt đối, đó là ân huệ sự sống, sẽ giúp chúng ta hiểu đúng về Thiên Chúa, bình an trong mọi hoàn cảnh và có được niềm hi vọng mạnh hơn sự chết. Đó chính là con đường của Đức Giê-su và Ngài mời gọi chúng ta đi theo Ngài hôm nay.
- Sống Giao Ước
Đức Giê-su nói với mọi người : « Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình hằng ngày mà theo ». Chúng ta thường hiểu, lời mời gọi này của Đức Giê-su chỉ dành cho những người đi tu. Nhưng, như chúng vừa nghe trong bài Tin Mừng, Đức Giê-su ngỏ lời mời gọi này với mọi người. Và hôm nay, chúng ta đang ở những ngày đầu của Mùa Chay, Ngài mời gọi một lần nữa với từng người trong chúng ta “một cách đặc biệt”. Đặc biệt là bởi vì, khác với những người nghe trực tiếp Đức Giê-su xưa kia, chúng ta là Ki-tô hữu, nghĩa là những người thuộc về Đức Ki-tô, những người đi theo Đức Ki-tô, trong đời sống gia đình hay trong đời sống dâng hiến. Vì thế, con đường của Đức Giê-su đã đi, cũng sẽ là con đường của chúng ta.
Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều cảm thấy lời mời gọi này của Đức Giê-su thật khó hiểu: tại sao lại phải từ bỏ chính mình? Tại sao lại phải vác thập giá hằng ngày? Và không chỉ khó hiểu, nhưng còn khó sống nữa. Khó hiểu và khó sống, nhất là trong bối cảnh của thời đại chúng ta; bởi lẽ, thời nay, người ta, và có khi là chính chúng ta nữa, ưa chuộng và tìm cách tôn vinh bản thân mình, hơn là từ bỏ chính mình, ưa chuộng và tìm cách hưởng thụ những lạc thú, hơn là vác thập giá của mình hằng ngày vì lòng mến Đức Ki-tô và để đi theo Đức Ki-tô.
Nhưng kinh nghiệm sống của các thánh, của những vị đi trước chúng ta trong Giáo Hội, trong ơn gọi của Hội Dòng, của cha mẹ chúng ta, và của chính chúng ta nữa, cho thấy rằng lời gọi này của Đức Giê-su chỉ có thể hiểu được và sống được trong tương quan giao ước mà thôi, giao ước của chúng ta với Chúa và giao ước của chúng ta với nhau. Giao Ước hiểu theo nhiều cấp độ khác nhau, đó là hôn phối, lời khấn, cam kết, tuyên hứa, hay đơn giản là bổn phận hay tình bạn. Trong khi đó, con người thời nay, lại không thích sống theo giao ước, nhưng chuộng sống theo cảm xúc, vui thì ở, còn buồn thì đi, thì đoạn tuyệt. Nhưng chúng ta nên biết điều này, sống theo giao ước là sống theo nhân tính, được dựng nên theo hình ảnh của Thiên Chúa, là Đấng « muôn ngàn đời vẫn trọn tình thương » (x. Tv 136).
Thật vậy, để sống với nhau và sống cho nhau, trong gia đình hay trong cộng đoàn tu trì theo giao ước, chúng ta luôn phải ra khỏi mình để hướng về người khác, phải quên đi chính mình để lo cho người khác, phải mang vào mình những khó khăn và khổ đau, phải trung thành với nhau và với ơn gọi khi thịnh vượng cũng như lúc gian nan, khi thành công cũng như lúc thất bại, khi vui cũng như lúc buồn, khi thấy nhau dễ thương cũng như lúc thấy nhau khó thương.
- Sự sống mới
Cách sống này có vẻ khắc khổ, sầu bi, đầy vất vả và đau khổ, nhưng nếu được sống bằng tình yêu, sự trung tín, lòng mến, tình thương, tình bạn, thì một cách sống như thế sẽ biến thành niềm vui và hạnh phúc sâu xa và bền vững. Như thánh Au-gus-ti-nô nói, trong tình yêu thì không có đau khổ; và nếu có đau khổ, thì đau khổ này đã được yêu rồi.
Hơn nữa, đó chính là con đường duy nhất dẫn đến sự sống, như Đức Giê-su nói : “Ai muốn cứu mạng sống mình, thì sẽ mất; còn ai liều mất mạng sống mình vì tôi, thì sẽ cứu được mạng sống ấy”. Như thế, cho đi sự sống, chính là cách thức để nhận lại sự sống. Điều này thật là nghịch lí, nhưng đó lại là qui luật muôn đời của chính sự sống và ai trong chúng ta cũng biết và thậm chí có kinh nghiệm về qui luật này của sự sống.
- Đó là hạt lúa mì, vốn phải chịu chôn vùi và nát tan, để nẩy mầm, lớn lên và trổ sinh nhiều hạt khác. Và đó cũng là con đường của « tấm bánh ».
- Đó là sự cho đi chính bản thân mình của cha mẹ, để sự sống được lưu truyền nơi những người con.
- Đó là đời dâng hiến, là sự hy sinh cuộc đời của các linh mục, tu sĩ nam nữ, để chính Thiên Chúa làm phát sinh ra hoa trái sự sống gấp trăm nơi nhiều người.
Để cho sự sống được tiếp tục, được sinh sôi, để phục vụ cho sự sống, phải chia sẻ, trao ban, cho đi và hi sinh chính sự sống của mình. Đó chính là qui luật muôn đời của sự sống. Đức Giê-su Kit-ô, Con Thiên Chúa cũng không đi con đường lạ lùng nào khác ngoài con đường muôn đời của sự sống, nghĩa là con đường của hạt lúa mì:
“Con Người phải chịu đau khổ nhiều, bị các kỳ mục,
thượng tế cùng kinh sư loại bỏ, bị giết chết,
và ngày thứ ba sẽ trỗi dậy”
* * *
Và Chúa vẫn trao ban sự sống của mình cho chúng ta hằng ngày trong Thánh Lễ, ngang qua Lời và Mình Thánh của Ngài, dù chúng ta có như thế nào, để cho chúng ta ở lại trong tình yêu của Ngài, ngang qua một giao ước cụ thể, và để cho chúng ta được sống dồi dào hôm nay và mãi mãi.
Lm Giuse Nguyễn Văn Lộc
