Vào ngày mùng 1 tháng 10 năm 2010, Hội đồng Tòa Thánh Công lý và Hòa bình đã ra thông báo về Án phong chân phước cho ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận. Thông báo viết: “Ngày 22 tháng 10 tới, tức 3 năm sau khi loan báo việc mở Án phong chân phước, sẽ có Phiên Họp Trọng Thể mở cuộc điều tra ở cấp giáo phận về đời sống, các nhân đức và đời sống thánh thiện của Vị Tôi Tớ Chúa ĐHY Việt Nam Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, người đã là Phó Chủ Tịch Hội đồng Tòa Thánh Công lý và Hòa bình từ năm 1994 và là Chủ tịch Ủy Ban này từ ngày 24 tháng 6 năm 1998 đến ngày 16 tháng 9 năm 2002”.
Theo Thông báo của Tòa Tổng Giám mục Giáo phận Tp. Hồ Chí Minh về việc Điều tra Án phong Chân phước và phong thánh cho Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, do Đức Hồng Y GB Phạm Minh Mẫn ký ngày 1 tháng 1 năm 2012, chúng ta cùng tìm hiểu đôi nét về cuộc đời của Vị Tôi Tớ Chúa, Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận.
I. Thời thơ ấu
Ðức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận sinh ngày 17 tháng 4 năm 1928, tại Phú Cam, thuộc Tổng Giáo phận Huế. Là anh cả trong một gia đình có 8 anh chị em: 3 trai và 5 gái. Thân phụ của ngài là Cụ cố Tađêô Nguyễn Văn Ấm [1] và thân mẫu, Bà Cố Elisabeth Ngô Ðình Thị Hiệp. Đây là một gia đình có truyền thống Công giáo lâu đời, tổ tiên của ngài từng chịu bách hại vì đạo [2].
Từ thuở nhỏ, cậu bé Phanxicô Xaviê Thuận được giáo dục trong một gia đình đạo hạnh với gương nhân đức, thánh thiện của bà mẹ Elisabeth. Hằng đêm, bà dạy cho con cái đọc kinh gia đình, kể cho cậu nghe những chuyện tích Kinh Thánh và lịch sử các Thánh Tử đạo Việt Nam, đặc biệt, về tổ tiên của dòng tộc; Bà dạy cho các con sống theo gương sáng của Thánh Nữ Têrêsa Hài đồng Giêsu: yêu thương mọi người và trao dồi lòng yêu mến Tổ Quốc Việt Nam. Chính nhờ đó, Cậu Thuận có được ước muốn dâng mình cho Chúa từ rất sớm.
II. Chủng sinh – Linh mục
Năm lên 12 tuổi, tức vào tháng 08 năm 1940, cậu Phanxicô Xaviê Thuận gia nhập Tiểu chủng viện An Ninh, tại Cửa Tùng, Quảng Trị; Sau đó, theo học triết và thần học tại Đại chủng viện Kim Long, Huế.
Ngày 11 tháng 6 năm 1953, thầy Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận được thụ phong linh mục tại Nhà thờ Chính tòa Phủ Cam, do Đức cha Jean Baptiste Urrutia (tên Việt là Thi, thuộc MEP), Giám mục hiệu tòa Huế.
Sau khi chịu chức linh mục cha mới Phanxicô Xaviê được cử đi làm phụ tá cho cha Đaminh Hoàng Văn Tâm, tại Giáo xứ Tam Tòa, Đồng Hới. Sau đó, cha được cử đến làm phụ tá cho Cha Richard Barbon, tên Việt là Triết, tại Giáo xứ Phanxicô Xaviê, Huế. Ngài cũng là Tuyên úy của trường Bình Linh, Bệnh viện trung ương Huế và Lao xá Thừa Thiên.
Từ năm 1956-1959, ngài được gửi đi du học tại Phân khoa Giáo luật thuộc Ðại học Giáo hoàng Urbaniana, Rôma. Ngài hoàn thành việc học với văn bằng tiến sĩ Giáo luật qua việc bảo vệ xuất sắc luận án: “Studium comparativum de organisatione capellanorum militum in mondo”.
Trở về nước, Cha Phanxicô Thuận được cử làm giáo sư Tiểu Chủng viện. Từ năm 1962, ngài làm Giám đốc Tiểu chủng viện Hoan Thiện. Năm 1964, khi mới 36 tuổi, ngài được đề cử làm Tổng Đại diện Tổng Giáo phận Huế cho đến năm 1967.
III. Giám mục và Hồng Y Chủ tịch Ủy Ban Công Lý và Hòa Bình
Ngày 13 tháng 4 năm 1967, Cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận được ÐGH Phaolô VI bổ nhiệm làm Giám mục Việt Nam tiên khởi của Giáo phận Nha Trang, thay thế Ðức Cha Paul Marcel Piquet, (tên Việt là Lợi, MEP). Ngày 24 tháng 6 năm 1967, nhằm lễ Thánh Gioan Tẩy Giả, ngài được tấn phong bởi Đức Khâm sứ Tòa Thánh Angelo Palmas, cùng với hai Đức cha Philipphê Nguyễn kim Điền và Gioan Baotixita Urrutia (Thi) là phụ phong. Khẩu hiệu của Ðức Tân Giám mục Phanxicô Xaviê là: “Gaudium et Spes” (Vui Mừng và Hy vọng), tên của Hiến chế Mục vụ của Công đồng Vaticanô II.
Ngày mùng 10 tháng 7 năm 1967, Ðức Cha về nhận Giáo phận Nha Trang. Trong 8 năm làm giám mục Nha Trang, Đức cha Phanxicô Xaviê rất thành công trong việc phát triển Giáo phận [3]. Ngài chú trọng việc đào tạo nhân sự, gia tăng con số các đại chủng sinh từ 42 lên 147, số tiểu chủng sinh cũng gia tăng từ 200 lên đến 500 chú, được học trong 4 tiểu chủng viện. Ngài lo tổ chức các khóa thường huấn linh mục cho cả 6 giáo phận thuộc Giáo tỉnh Huế; thành lập và phát triển các hội đoàn giáo dân, Phong trào Công Giáo tiến hành như: Phong trào Công lý và Hòa bình, Cursillos, Focolare, Hướng đạo, Cộng đoàn La vang, Tu hội Hy Vọng. Ngài đã cho phổ biến nhiều thư luân lưu với các chủ đề: “Tỉnh thức và cầu nguyện” vào năm 1968; “Vững mạnh trong đức tin để tiến bước trong an bình”, năm 1969; “Công lý và Hòa bình”, năm 1970; “Sứ vụ Chúa Kitô là sứ mạng của chúng ta”, năm 1971; “Kỷ niệm 300 năm” vào năm 1971; “Năm thánh Canh tân và Hòa giải”, năm 1973.
Tham gia Hội Ðồng Giám Mục Miền Nam Việt Nam, ngài đảm nhận những nhiệm vụ: Chủ tịch Ủy Ban Công Lý và Hòa Bình; Chủ tịch Ủy Ban Truyền thông xã hội; Chủ tịch Ủy Ban phát Triển Việt Nam; Phụ trách Ủy ban Di dân; Cộng tác trong việc thành lập Ðài Phát thanh Chân Lý Á Châu. Từ năm 1971-1975, ngài được chọn làm Cố vấn Hội Ðồng Tòa Thánh về Giáo dân; Ngài cũng được bổ nhiệm làm Cố vấn và thành viên của Thánh Bộ Truyền giáo; Thành viên của Bộ Phụng Tự và Kỷ luật Bí tích.
Ngày 24 tháng 4 năm 1975, ÐGH Phaolô VI đã bổ nhiệm Đức cha Phanxicô Xaviê làm Tổng Giám mục Phó Tổng Giáo phận Sài Gòn với quyền kế vị, Hiệu tòa Vadesi. Vâng lời Đức Thánh Cha, ngày mùng 7 tháng 5 năm 1975, Đức Tân Tổng Giám mục Phanxicô Xaviê rời Giáo phận Nha Trang, đến nhận nhiệm vụ mới tại Sài Gòn. Nhưng ngài đã bị ngăn trở và không thể thi hành nhiệm vụ được Tòa Thánh trao phó cho đến khi ngài chính thức từ chức vụ Tổng Giám mục Sài Gòn vào ngày 24 tháng 11 năm 1994. Trước đó, vào ngày mùng 9 tháng 4 năm 1994, ĐGH Gioan-Phaolô II đã bổ nhiệm ĐTGM Phanxicô Xaviê vào chức vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng về Công Lý và Hòa Bình. Ngày 24 tháng 6 năm 1998, ngài được Đức Gioan-Phaolô II bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng Giáo Hoàng về Công lý và Hòa bình, thay thế Đức Hồng Y Roger Etchegaray.
Trong suốt thời gian bị “Cản Tòa” từ năm 1975 đến năm 1994, ĐTGM Phanxicô Xaviê đã phải trải qua 13 năm bị giam cầm. Ngày 15 tháng 8 năm 1975, lễ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, Vị Mục tử của Tổng Giáo phận Sài Gòn bị bắt cho đến ngày 21 tháng 11 năm 1988, nhằm lễ Đức Mẹ Dâng Mình trong Đền Thờ, ngài mới được ra khỏi nhà tù, nhưng vẫn bị quản chế tại Hà Nội. Chính trong thời gian bị giam cầm, ngài đã biên soạn quyển sách rất nổi tiếng, sách: “Đường Hy Vọng”, tác phẩm được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới.
Ngày 21 tháng 9 năm 1991, ĐTGM Phanxicô Xaviê rời khỏi Việt Nam và không bao giờ có dịp quay trở lại quê hương nữa. Ngày 21 tháng 2 năm 2001, ngài được vinh thăng Hồng Y, tước phẩm Hồng Y Phó tế, hiệu tòa Nhà thờ Santa Maria della Scala.
Trước đó, vào Mùa Chay Năm Thánh 2000, năm bắt đầu Thiên niên kỷ thứ III, Ðức Gioan-Phaolô II đã mời ĐTGM Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận giảng Tĩnh tâm cho Giáo triều Rôma; Đức Giáo hoàng nói: “Năm đầu tiên của Ngàn Năm thứ ba, một người Việt Nam sẽ giảng tuần Tĩnh tâm cho Giáo triều Rôma”.
Ngày 11 tháng 5 năm 1996, ĐTGM Phanxicô Xaviê được trao bằng Tiến sĩ danh dự của Ðại học Dòng Tên tại New Orleans, LA, Hoa Kỳ. Ngài cũng được tặng thưởng nhiều huân chương do bởi đời sống chứng tá và các hoạt động xây dựng công lý và hòa bình. Ngày mùng 9 tháng 6 năm 1999, tại Tòa Đại sứ Pháp bên cạnh Tòa Thánh, Chính phủ Pháp đã trao tặng ngài huy chương “Commandeur de l’Ordre National du Mérite”. Ngày 12 tháng 12 năm 2000, tại Tòa Thị chính Rôma, Hiệp hội “Cùng nhau xây dựng hòa bình” đã trao tặng Huy chương vinh danh ngài. Ngày 20 tháng 10 năm 2001, tại Torino, ngài được trao tặng Huy Chương Hòa bình do tổ chức SERMIG – Hiệp hội Truyền giáo của giới trẻ. Ngày 9 tháng 12 năm 2001, Trung tâm Nghiên cứu G. Donati cũng đã trao tặng ngài Giải thưởng Hòa bình năm 2001.
Sau cuộc hành trình trần thế, Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận đã được Chúa gọi về với Ngài vào lúc 6 giờ chiều ngày 16 tháng 09 năm 2002, hưởng thọ 74 tuổi. Thánh lễ an táng Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê được ĐGH Gioan-Phaolô II cử hành trọng thể vào chiều ngày 20 tháng 9 năm 2002.
Thay lời kết
Vào chiều ngày 20 tháng 9 năm 2002, ĐGH Gioan-Phaolô II đã chủ sự Thánh lễ an táng cho Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận. Trong bài giảng hôm ấy, Đức Thánh Cha đã nói: “Trong lúc chào vĩnh biệt Người Sứ giả anh hùng của Tin Mừng Chúa Kitô, chúng ta hãy cảm tạ Chúa vì đã cho chúng ta, nơi con người của Đức Hồng y, một tấm gương sáng ngời về đời sống tín hữu Kitô, phù hợp với đức tin, đến độ tử đạo. […] Ngài (Đức Hồng Y Thuận) đã hiểu nền tảng của đời sống Kitô hữu là “chọn một mình Chúa mà thôi” như các vị tử đạo Việt Nam đã làm trong những thế kỷ trước. Chúng ta được mời gọi rao giảng cho tất cả mọi người “Tin Mừng Hy Vọng” và Đức Hồng Y giải thích rằng: chúng ta chỉ có thể chu toàn Ơn Gọi ấy với sự hy sinh quyết liệt, dù phải chịu những thử thách cam go nhất. […] Đây không phải là sự anh hùng, nhưng là sự trung thành chín chắn, hướng cái nhìn về Chúa Giêsu là mẫu gương của mọi chứng nhân và mọi vị tử đạo. Một gia sản cần được đón nhận mọi ngày trong một cuộc sống đầy yêu thương và dịu hiền”.
Năm năm sau ngày Đức Cố Hồng Y Phanxicô qua đời, Đức Hồng Y Renato Raffael Martino, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh về Công lý và Hòa bình, đã chủ sự Thánh lễ để tưởng nhớ một chứng nhân hòa bình và hy vọng vào lúc 11 giờ Chúa nhật 16 tháng 9 năm 2007 tại Nhà thờ Santa Maria della Scala. Theo đúng quy định của hiến luật về việc phong thánh, dịp này, Hội đồng Tòa Thánh về Công lý và Hòa bình đã bắt đầu tiến trình xin lập Hồ sơ phong thánh cho Đức Cố Hồng Y. Từ Dinh thự Giáo hoàng ở Castel Gandolfo, trong buổi triều yết ngày thứ hai 17 tháng 9 năm 2007, ĐGH Bênêđictô XVI đã nói:
“Tôi vui mừng, nhân cơ hội này để một lần nữa, nêu lên chứng tá Đức Tin sáng ngời mà vị Mục Tử anh dũng này đã để lại cho chúng ta. ĐHY Phanxicô Xaviê đã được vị tiền nhiệm Gioan-Phaolô II đáng kính của tôi bổ nhiệm làm Chủ Tịch Hội đồng Tòa Thánh Công lý và Hòa Bình. Nguời đã soạn thảo bản: Toát Yếu Giáo Huấn xã hội của Hội Thánh. Làm sao quên được những nét nổi bật về sự đơn sơ và thân thiện của ngài.
Chúng ta tưởng nhớ ngài với sự thán phục lớn lao, trong khi chúng ta hồi tưởng lại trong tâm trí chúng ta những dự phóng lớn lao và tràn đầy Hy vọng, đã làm cho ngài luôn sống động và ngài tìm cách thế để dễ dàng loan truyền ra và thuyết phục nhiều người.
Đức Hồng Y Văn Thuận là một con người của Hy Vọng, Ngài sống bằng Hy Vọng, ngài phổ biến niềm Hy Vọng cho tất cả những ai ngài gặp gỡ. […] Đức Cố Hồng Y Phanxicô thường nhắc lại rằng: Kitô hữu là một con người của từng giờ, của lúc này, của giây phút hiện tại, cần được đón nhận và sống với tình yêu Chúa Kitô. Trong khả năng sống giây phút hiện tại này, đã chiếu tỏa điều sâu thẳm của việc phó thác trong bàn tay Thiên Chúa và tính đơn sơ theo tinh thần Phúc âm. […]”
Và Đức Bênêđictô XVI kết thúc: “Anh chị em thân mến, tôi rất vui mừng đón nhận tin về việc khởi sự án phong chân phước cho vị Ngôn sứ đặc biệt về niềm hy vọng Kitô này, và trong khi chúng ta phó thác cho Chúa linh hồn ưu tuyển của ngài, chúng ta hãy cầu nguyện để tấm gương của Đức Cố Hồng Y là giáo huấn hữu hiệu cho chúng ta. Với lời cầu chúc đó, tôi thành tâm ban phép lành cho tất cả anh chị em”.
Ngày 22 tháng 10 năm 2010, vào lúc 8g30 sáng, ĐHY Peter K.A. Turkson, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh Công lý và Hòa bình sẽ chủ sự thánh lễ cầu nguyện cho Vị Tôi Tớ Chúa tại Nhà thờ Santa Maria della Scala. Tham dự thánh lễ có Hội đồng Tòa Thánh Công lý và Hòa bình, các Hồng Y, Giám mục, linh mục, thân nhân, bạn hữu của Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê.
Tiếp đến, vào lúc 12 giờ trưa cùng ngày, tại Phòng Hòa Giải trong dinh Latêranô ở Roma, một phiên họp chính thức mở cuộc điều tra án phong Chân phước và phong thánh cho Đức Cố Hồng Y. Nghi thức bắt đầu bằng một bài Thánh ca, sau đó là việc đọc biên bản. Tiếp đến, vị Chủ tọa phiên họp là ĐHY Agostino Vallini, Giám quản Rôma tuyên bố chính thức mở Án điều tra, và sau đó là lời phát biểu của ĐHY Peter K.A. Turkson, Chủ tịch Hội đồng Công lý và Hòa bình của Tòa Thánh.
Trong ngày hôm ấy, cũng có những sinh hoạt khác như: trao giải thưởng Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận tại Giáo hoàng Đại học Latêranô vào lúc 10g30, buổi hòa nhạc tại Vương cung Thánh đường Thánh Antôn trên đường Merulana – Roma vào lúc 7 giờ tối…
Ngày đầu năm 2012, Lễ Mẹ Thiên Chúa
Linh mục Phêrô Nguyễn Thanh Tùng
Chú thích:
[1] Cụ Tađêô qua đời ngày 3 tháng 7 năm 1993 tại Sydney, Australia.
[2] Gia đình bên ngoại của ngài đã bị thiêu sống khi đang quây quần đọc kinh gia đình trong một đêm mùa thu năm 1885, tại làng Đại Phong.
[3] Xin xem: Năm chiếc bánh và hai con cá, trang 26.
[4] Quảng trường Santa Maria della Scala, số 23, ở khu Trastevera – Rôma, được coi sóc bởi các cha Dòng Carmel.
[5] Chứng nhân Hy vọng, trang 12.
Tài liệu tham khảo:
1. Năm chiếc bánh và hai con cá, ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận.
2. Cha tôi, ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận trong cuộc đời tôi, Phaolô Phạm văn Hiền.
3. Tài liệu trên trang web http://www.vatican.va.
4. Tài liệu hình ảnh trong Archives des Missions Étrangères de Paris.
5. Tài liệu hình ảnh của Lm Augustinô Nguyễn Văn Dụ.
6. Tài liệu trên trang http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=detailbook&id=49&ib=396 và
http://www.dunglac.org/index.php?m=home&v=detail&ia=6356.
Phụ lục
THÔNG BÁO ÁN LỆNH THU THẬP TÀI LIỆU PHONG CHÂN PHƯỚC VÀ PHONG THÁNH CHO TÔI TỚ HỒNG Y NGUYỄN VĂN THUẬN
Tòa Giám quản Rôma
Vụ án Phong Chân phước và Phong Thánh cho Tôi Tớ Chúa
Phanxicô Xavier Nguyễn Văn Thuận, Hồng Y Giáo Hội Rôma
THÔNG BÁO ÁN LỆNH
Ngày 16 tháng 9 năm 2002, Tôi Tớ Chúa Phanxicô Xavier Nguyễn Văn Thuận, Hồng Y của Giáo Hội Rôma, đã qua đời tại Rôma.
Vị Tôi Tớ Chúa này, là một người có đức tin sâu xa vào Thiên Chúa và có lòng bác ái không giới hạn, là một vị rao giảng anh hùng Tin Mừng của Chúa Kitô, đã là một chứng chân đích thực của Niềm Hy Vọng, ngay cả trong những năm thật khó khăn trong khi thi hành sứ vụ linh mục và giám mục, thực hiện trong những đổ nát của chiến tranh tại Việt Nam, gồm cả 13 năm tù đầy, trong đó Lời Chúa đã chiếu sáng cuộc sống mà bên ngoài xem ra đúng là đêm tối, hoàn toàn sống trong cô lập, luôn làm tăng thêm sức mạnh của niềm hân hoan và hy vọng.
Với thời gian qua đi, danh thơm về sự thánh thiện tăng thêm mãi, và sau cùng có đơn xin bắt đầu mở án Phong Chân phước và Phong thánh cho Vị Tôi Tớ Chúa đây, và để thông báo cho Cộng đồng Giáo Hội của Chúa biết, chúng tôi mời gọi tất cả mọi người và từng người tín hữu hãy thông báo trực tiếp hay chuyển tới Tòa Án Giáo phận của Tòa Giám Quản Rôma (ngụ tại Piazza S. Giovanni in Laterano, 6, 00184, ROMA, Italia), tất cả những tin tức, mà nhờ đó Tòa Án có thể tìm hiểu sâu xa những yếu tố thuận hay nghịch lại với danh thơm thánh thiện của Vị Tôi Tớ Chúa đây.
Ngoài ra, theo các định liệu của luật lệ hiện hành, cũng phải thu tập các tác phẩm viết của Ngài, chúng tôi truyền lệnh, qua Thông báo án lệnh này, tất cả những ai lưu giữ các tác phẩm này, phải mau mắn nộp cho Tòa Án trên đây bất cứ tác phẩm nào có được, mà Tôi Tớ Chúa đây được coi là tác giả, nếu chưa trao nộp cho Văn Phòng Cáo Thỉnh Viên vụ án.
Chúng tôi nhắc lại rằng với kiểu nói tác phẩm không chỉ hiểu là những tác phẩm đã được in ấn, và đã được thu tập lại, mà còn phải hiểu là những bản thảo, tập nhật ký, thư từ đủ loại và bất cứ một một loại bản viết riêng tư nào của Tôi Tớ Chúa. Những ai muốn giữ lại bản chính, có thể trao nộp bản sao được thị thực hợp pháp.
Sau cùng, chúng tôi chỉ thị rằng, Thông Báo Án Lệnh này, sẽ được treo nơi công cộng trong vòng hai tháng ở cửa của Tòa Giám Quản Rôma, và sẽ được công bố trong báo của Tòa Giám Quản “Rivista Diocesana” của Giáo phận Rôma, và trên nhật báo “L’Osservatore Romano” và nhật báo “Avvenire”.
Ban hành tại Rôma, từ Trụ Sở của Tòa Giám Quản, ngày 16-1-2009.
Hồng Y Agostino Vallini, Giám Quản
Giuse Gobbi, Lục Sự
(dịch theo bản tiếng Ý, trong Avvenire, ngày 10-2-2009, tr. 17).
