Các tu sĩ Dòng Tên khắp thế giới bày tỏ lòng thương nhớ Cha Adolfo Nicolás, SJ, người Tây Ban Nha, Bề Trên Tổng Quyền Dòng Tên từ năm 2008 đến năm 2016, vừa qua đời hôm thứ tư, ngày 20 tháng 5 năm 2020 tại Nhật Bản. Cha Nicolás (hay Cha Nico, như các tu sĩ Dòng Tên Vùng Châu Á Thái Bình Dương quen gọi) được nhiều người biết đến không chỉ vì ngài từng là Bề Trên Tổng Quyền Dòng Tên nhưng vì ngài còn là một người rất khiêm nhường, đầy khôn ngoan, thánh thiện nhưng cũng rất hài hước và gần gũi.
Tuy là người Tây Ban Nha nhưng gần như cả cuộc đời của cha Nicolás đã dành cho việc phục vụ các sứ mạng của Dòng tại Á Châu, đặc biệt là tại Nhật Bản và Phi Luật Tân. Thực vậy, cha Fernando Franco, SJ, khi công bố thông tin về vị tân Bề Trên Tổng Quyền đã nói như sau: “Chúng tôi vừa mới hoàn tất cuộc bầu cử cách đây vài phút. Tôi vui mừng tuyên bố rằng chúng tôi đã có một vị Tân Bề Trên Cả Dòng Tên. Thật là niềm vui lớn lao khi các đại biểu Tổng Hội đã đến chúc mừng và ôm lấy vị tân Bề Trên Tổng Quyền. Cha Adolfo Nicolas, SJ là một người đến từ Á Châu, một thần học gia từ Nhật Bản, nhưng sinh trưởng tại Palencia, Tây Ban Nha vào năm 1936. Ngài đại diện cho một thế hệ mới của các thừa sai Tây Ban Nha tại Nhật Bản sau Cha Arrupe.”
Trong tư cách là Chủ Tịch Vùng Đông Á – Úc (hiện này là Vùng Châu Á Thái Bình Dương) cha Nicolás đã đến thăm Dòng Tên Việt Nam khi tham dự cuộc họp các bề trên thượng cấp tại Việt Nam dịp kỷ niệm 50 năm Dòng Tên trở lại phục vụ Việt Nam (1957-2007). Trong tư cách là Bề Trên Tổng Quyền, ngài đã thăm Việt Nam hai lần, cách đặc biệt là dịp kỷ niệm 400 năm Dòng Tên loan báo Tin Mừng trên đất Việt (1615-2015). Những cuộc viếng thăm quốc tế hay những lần gặp gỡ cá nhân giữa cha Nicolás và các Giêsu hữu Việt Nam đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong tâm trí nhiều anh em Dòng Tên Việt Nam.
Cha Tổng Quyền Adolfo Nicolás, SJ, thăm tỉnh Dòng Tên Việt Nam năm 2015
Cha Tôma Vũ Quang Trung, SJ, nguyên Bề Trên Miền (2003-2007) và nguyên Giám tỉnh Dòng Tên Việt Nam (2007-2010), từng có gần 8 năm làm việc chung với cha Nicolás (19/03/2003 – 05/11/2010), chia sẻ ấn tượng đầu tiên của ngài về cha Nicolás như sau: “Ngài là một Giêsu hữu hiền lành, vui vẻ, cởi mở, dễ mến, dễ gần, hòa đồng với anh em và luôn luôn sẵn sàng lắng nghe, giúp đỡ mọi anh em cần đến ngài. Ngài cũng là một người sống kết hiệp sâu xa với Chúa trong mọi nơi mọi lúc, trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống.”
Trong tư cách là Chủ tịch Vùng Đông Á – Úc của Dòng Tên (nay là Vùng Châu Á – Thái Bình Dương), cha Nicolás đã nhiều lần thăm Việt Nam và rất yêu thương, quan tâm đến anh em Dòng Tên tại Việt Nam. Cha Tôma nhớ lại: “Ngài rất yêu thương anh em Giêsu hữu Việt Nam. Khi ngài làm Chủ tịch Vùng, ngài đã từng giúp mình những năm đầu tiên phụ trách miền Dòng, lúc phải đối diện trước nhiều khó khăn. Ngài ân cần hướng dẫn, cho ý kiến và chỉ bảo như người anh đi trước chia sẻ kinh nghiệm cho đứa em đi sau. Lúc đó, miền Dòng VIệt Nam còn rất yếu về tài chánh, ngài đã chỉ cách giúp mình tìm kiếm những nguồn tài chánh cho miền Dòng để có thể phát triển các cơ sở vật chất cần thiết cũng như tài chánh để lo việc đào tạo các anh em trẻ trong miền Dòng! Kết quả thật tốt đẹp như mọi người có thề nhìn thấy nơi sự phát triển của Tỉnh Dòng hiện nay!”
Cha Tôma Vũ Quang Trung, SJ, phiên dịch cho cha Nicolás tại Thánh Lễ Bế Mạc Năm Thánh kỷ niệm 400 năm Dòng Tên Loan Báo Tin Mừng trên Đất Việt
Vị cựu Giám Tỉnh Dòng Tên cũng kể lại ba kỷ niệm rất đẹp và khó quên với cha Nicolás: “(1) Trong suốt hai tháng cùng tham dự Tổng hội 35 với ngài tại Rôma, mỗi buổi sáng, khi đi bộ từ nơi mình ở, cộng đoàn Roberto Bellarmino, đến phòng họp của Tổng hội ở Curia, mình thường xuyên gặp ngài trên đường, rồi cùng đi bộ với nhau, cùng chia sẻ những thao thức về dòng, cũng như những vấn đề Tổng hội đang thảo luận. Những lúc đó, mình cảm nghiệm một niềm vui thiêng liêng sâu xa của những người bạn đường của Chúa. (2) Lúc có kết quả bầu cử Bề trên Cả, ngài đắc cử vào sứ vụ Bề Trên Tổng Quyền. Lúc đó, các anh em đại biểu Vùng Châu Á Thái Bình Dương vỗ tay reo hò sung sướng và gọi tên ngài rất thân thương: “Nico! Nico!…” Vui ơi là vui! Tối hôm đó, các anh em Vùng Châu Á Thái Bình Dương kéo nhau ra ngoài đi ăn tối với Cha Nicolas để chúc mừng và chia sẻ niềm vui huynh đệ với ngài trong sứ vụ mới mà ngài vừa đảm nhận. (3) Trong phòng họp của Tồng hội lúc đó mình ngồi ở bàn đầu. Mỗi lúc ngài đi ngang qua bàn mình ngồi để lên bàn chủ tọa, ngài luôn luôn tươi cười chào mình bằng tiếng Việt rất dễ thương: “Chào cha!” Mình cũng nhẹ nhàng đáp lễ bằng một nụ cười: “Vâng, con kính chào Cha ạ!”
Theo cha Giuse Phạm Thanh Liêm, SJ, nguyên Giám Tỉnh Dòng Tên Việt Nam (2010-2016), nét đặc trưng nổi bật của cha Nicolás đối với ngài là nụ cười: “Ngài rất thân thiện và thường nở nụ cười tươi và dễ mến. Nét đặc biệt này phản ánh một nội tâm luôn kết hiệp với Thiên Chúa, và giúp những người tới với ngài dễ dàng cởi mở và chia sẻ.” Cha Giuse cũng cho biết thêm rằng trong chuyến thăm Việt Nam năm 2015, cha Nicolás rất vui vì Tỉnh Dòng Việt Nam có nhiều ơn gọi và chia sẻ những thao thức của ngài trong việc huấn luyện anh em đi vào chiều sâu, đặc biệt là về linh đạo Inhã. Cha Giuse tâm sự: “Tôi đã trình bày với Ngài những ưu tiên tông đồ tỉnh dòng Việt Nam đã chọn: Linh Thao, tông đồ trí thức, tông đồ xã hội, loan báo Tin Mừng, và những việc tông đồ khác nữa như mục vụ giáo xứ (vì ở VN nhà nước chỉ chấp nhận cơ chế giáo xứ), tông đồ các nhóm (sinh viên, công nhân) và truyền thông. Ngài đã lắng nghe và hiểu; và như vẫn hay nhắc nhở anh em trên toàn thế giới, Ngài cũng khuyến khích anh em trong tỉnh dòng Việt Nam đi vào chiều sâu. Cách đặc biệt, Ngài khuyến khích tỉnh dòng nên có những anh em học về linh đạo Inhã. Điều này tỉnh dòng đã và đang làm khi gởi các anh em đi học chuyên môn. Anh em Dòng Tên Việt Nam đang làm theo điều Ngài hướng dẫn.”
Cha Viện trưởng Vinh Sơn Phạm Văn Mầm chào mừng cha Nicolás thăm Học Viện Dòng Tên
Cha Vinh Sơn Phạm Văn Mầm, SJ, Giám Tỉnh đương nhiệm, từng theo học ở Viện Mục Vụ Đông Á (EAPI), Manila và có nhiều lần tiếp xúc với Cha Nicolás, cũng có chung ấn tượng về sự vui tươi và bình an của cha Nicolás: “Nụ cười hiền hậu, hồn nhiên, tươi vui và bình an của ngài trong cuộc sống là kết tinh của sự “ra đi triệt để” vì lời mời gọi của Tin Mừng, là kết quả của việc kiếm tìm và khám phá ra thực tại siêu nhiên ở chiều sâu và vững bền.” Trong bài giảng Thánh lễ cầu nguyện cho cha Nicolás tại Học viện Dòng Tên Thủ Đức sáng ngày 23 tháng 05 năm 2020, cha Giám tỉnh Vinh Sơn đã chia sẻ ấn tượng của ngài về cha Nicolás như “như một nhà lãnh đạo được thấm nhuần bởi đức tin, niềm vui, sự khôn ngoan và sự tự do nội tâm sâu xa…” cũng như về “những nỗ lực liên lỉ của ngài thúc đẩy và cổ võ Dòng Tên sống những giá trị chiều sâu của Tin mừng và của linh đạo Inhã qua những chia sẻ và huấn dụ.”
Cha Giuse Phạm Tuấn Nghĩa, SJ, Viện Trưởng Học Viện Thánh Giuse – Dòng Tên Việt Nam, qua một số lần được gặp gỡ cha Nicolás khi tu học tại Rôma, chia sẻ về ba bài học lớn mà ngài học được từ cuộc đời và sứ mạng của cha Adolfo Nicolás: “Nghĩ rộng, nghĩ sâu, và tính phổ quát của Dòng.” Cha Tuấn Nghĩa kể rằng: “Có lần tôi nghe ngài nói: Các anh hãy học để đủ sức làm Tổng Quyền sau này, để khi Dòng cần, thì luôn có sẵn người đảm nhận công việc. Tôi thiết tưởng ngài không chủ trương tạo ra những kẻ kiêu căng, hay những kẻ tìm kiếm chức vụ trong Dòng. Ý ngài muốn nói là: đừng lấy “khiêm tốn” giả tạo làm tiền đề cho sự ươn lười; đừng bao giờ hài lòng với những gì mình đã đạt được, nhưng phải vươn lên mãi, sống tinh thần magis theo chiều rộng của thánh I-nhã.”
Khi còn là Bề Trên Tổng Quyền của Dòng, cha Nicolás đã nhiều lần nhấn mạnh đến hai từ “chiều sâu” trong rất nhiều diễn văn và huấn từ, cách riêng dành cho các anh em trẻ trong Dòng. Cha Tuấn Nghĩa, người đang phụ trách việc huấn luyện các học viên triết học và thần học của tỉnh Dòng Việt Nam nhấn mạnh: “Ngài thường khuyên các Giêsu hữu như vậy. Tôi nghĩ: Đây phải là nét duyên dáng đặc trưng của người Giê-su hữu. Nếu chỉ bằng lòng với những gì hời hợt, nông cạn, nghe qua đã vội tin, mới học đã vội nghĩ mình là thầy, chưa biết nhìn trước nhìn sau, chưa suy nghĩ cho thấu đáo, mới xuống một mét nước mà đã nghĩ mình ngụp lặn xuống tận đáy vấn đề rồi, thì đó là một mối nguy lớn…. Ở điểm này, tôi học được nơi cha Nicolás tinh thần magis theo chiều sâu của thánh I-nhã.”
Là Chủ tịch Vùng Đông Á – Úc từ năm 2004 – 2008 và Tổng Quyền Dòng Tên từ năm 2008-2016, cha Nicolás đã viếng thăm mục vụ rất nhiều tỉnh, miền dòng và sứ vụ của Dòng Tên trên khắp thế giới. Ở những nơi cha viếng thăm, cha thường nhấn mạnh đến tính phổ quát của Dòng. Cha Tuấn Nghĩa cho biết thêm: “Cha Nicolas thường xuyên nhấn mạnh: Đã vào Dòng là tháp nhập vào thân thể phổ quát của Dòng. Vượt qua được tính cục bộ, vùng miền, ngôn ngữ và văn hóa địa phương, để lo cho ích chung của toàn thân Dòng, của Giáo Hội, đấy cũng là nét đặc trưng của người Giê-su hữu.”
Cha Phêrô Trương Văn Phúc, SJ, người đã được cha Nicolás sai đến phục vụ sứ mạng tại Đông Timor và cũng là người được cha Nicolás nhận lời khấn cuối trong Dòng Tên năm 2015 khi ngài thăm tỉnh Dòng Việt Nam, xúc động chia sẻ trên facebook cá nhân sau khi biết tin cha Nicolás vừa qua đời: “… con luôn giữ mãi hình ảnh thân thương của cha, một Bề Trên Tổng Quyền khôn ngoan, khiêm tốn, tràn đầy bình an và hy vọng, luôn dành cho dân nghèo một tình yêu đặc biệt, luôn dành cho anh em trong Dòng một tình bạn ấm áp với nụcười hằng tươi nở trên môi. Thật hạnh phúc cho con vì được sống dưới sự hướng dẫn của cha trong một thời gian dài trên đường sứ vụ.”
Thầy Bartôlômêô Nguyễn Anh Huy, SJ, hiện đang học thần học tại Rôma, chia sẻ kỷ niệm nho nhỏ với cha Nicolás khi ngài thăm Việt Nam như một lời tâm sự: “Còn nhớ lần đầu gặp Cha, con được hát tặng Cha bài Yo vengo a ofrecer mi corazón (Con xin dâng Cha trái tim của con). Cuối bữa gặp mặt, thật bất ngờ, Cha chủ động tiến đến cảm ơn cậu học viên năm nhất: ‘Con biết tiếng Tây Ban Nha à?’ ‘Dạ không, con tập theo thôi ạ. Con phát âm có sai nhiều không Cha?’ ‘Cha nghe hiểu hết mà, con đã hát từ trái tim.’ Rồi Cha vỗ vai con khích lệ, cùng một nụ cười hiền lành, ấm áp. Nay, con xin dâng lên Chúa trái tim của Cha, và xin dâng Cha vào trái tim của Chúa.”
Cha Nicolás đã về Nhà Cha, nhưng có lẽ còn rất nhiều Giêsu hữu Việt Nam khác còn lưu giữ những kỷ niệm thật đẹp về cha Nicolás và những lời huấn dụ của ngài trong ký ức và con tim của mình. Cuộc đời và sứ mạng của Giêsu hữu Nicolás không chấm dứt khi ngài trút hơi thở cuối cùng, nhưng cuộc đời và sứ mạng ấy vẫn tiếp tục “là một sứ điệp sống động cho anh em Dòng Tên” như lời cha Giám Tỉnh Vinh Sơn đã đúc kết trong Thánh Lễ cầu nguyện cho cha Nicolás. Cuối cùng, xin mượn chính lời cầu nguyện của cha Nicolás để làm lời kết cho những tâm tình chia sẻ trên đây.
“Lạy Chúa Giêsu,
Chúng con không biết Chúa đã nhìn thấy những yếu đuối nào nơi chúng con,
để rồi, bất chấp tất cả, Chúa đã nghĩ đến chuyện kêu mời chúng con vào sứ mạng của Chúa.
Chúng con cám ơn Chúa vì lời mời gọi này,
xin Chúa cũng nhớ rằng Ngài đã hứa ở bên chúng con luôn mãi.
Chúng con đã kinh qua những đêm dài hoài công vô ích,
có lẽ vì quên rằng Chúa ở cùng chúng con.
Nguyện xin Chúa hiện diện trong đời sống và trong công việc của chúng con ngày hôm nay, ngày mai và những tháng ngày sắp tới.
Xin lấp đầy cuộc sống chúng con bằng tình yêu Chúa, để chúng con khao khát hiến thân phụng sự Chúa.
Xin tẩy rửa trái tim chúng con cho khỏi những gì chỉ là quy kỉ: “của chúng tôi”, “của tôi”, mà thiếu vắng lòng thương cảm lẫn niềm vui.
Xin thắp sáng tâm trí chúng con, và đừng quên giúp chúng con tươi cười mỗi khi “đời không như ý”.
Đến cuối mỗi ngày sống, xin cho chúng con kết hiệp với Chúa sâu hơn,
hầu chúng con có thể nhìn thấy và khám phá chung quanh chúng con nhiều niềm vui và hy vọng hơn nữa.
Chúng con cầu xin Chúa với tất cả tấm lòng thành của chúng con – những con người yếu đuối và tội lỗi, nhưng là bạn hữu của Chúa.
Amen.
(Lời cầu nguyện của Cha Adolfo Nicolás S.J. Bề Trên Cả Dòng Tên từ năm 2008-2016.)
Chỉnh Trần, SJ
Dịp Lễ Đức Mẹ Trên Đường, Manila 24/05/2020.
