Tương quan giữa Tin Mừng Gia Đình và Luật Tự Nhiên
Nói về việc đón nhận giáo huấn của Giáo Hội về hôn nhân và gia đình thì tất yếu cũng liên quan đến đề tài về Luật Tự Nhiên vốn thường được trích dẫn nơi các văn kiện huấn giáo của Giáo Hội và cũng là điều khơi lên nhiều khó khăn ngày nay. Những bối rối trên diện rộng chung quanh thuật ngữ luật tự nhiên thường có khuynh hướng tác động đến một vài yếu tố của giáo huấn Giáo Hội về đề tài hôn nhân và gia đình. Thực ra, điều nằm dưới tương quan giữa Tin Mừng Gia Đình và luật tự nhiên không phải là việc bảo vệ một khái niệm triết học trừu tượng cho bằng mối quan hệ tất yếu mà Tin Mừng thiết lập với con người trong nhiều hoàn cảnh khác nhau do lịch sử và văn hóa tạo ra. “Vì thế, luật tự nhiên trả lời cho nhu cầu đặt quyền con người trên lý trí và làm cho việc đối thoại liên tôn và liên văn hóa trở nên khả thi” (ITC, Alla ricerca di un’etica universal: nuovo sguardo sulla legge naturale, 35) (Về việc tìm kiến một nền luân lý phổ quát: cái nhìn mới về luật tự nhiên, 35)
Những vấn đề hiện nay liên quan đến Luật Tự Nhiên
Dưới ánh sáng của điều mà Giáo Hội đã bảo tồn suốt hàng thế kỷ nay, một sự suy xét về tương quan giữa Tin Mừng Gia Đình đối với cảm nghiệm chung của mỗi người giờ đây có thể cân nhắc đến nhiều vấn đề mà các câu trả lời đã nhấn mạnh liên quan đến vấn đề về luật tự nhiên. Trong rất nhiều các câu trả lời và quan sát, thuật ngữ luật tự nhiên, trong những bối cảnh văn hóa khác nhau, đã trở thành một vấn đề lớn, nếu không muốn nói là hoàn toàn không thể hiểu được. Thuật ngữ này được hiểu dưới nhiều hình thức khác nhau hay đơn giản là chẳng được hiểu gì cả. Nhiều hội đồng Giám Mục ở khắp nơi, nói rằng, dù phương diện tương quan hôn nhân giữa người nam và người nữ cách chung có thể được đón nhận như là một kinh nghiệm thực tại, nhưng ý tưởng này không được giải thích theo một luật sẵn có một cách phổ quát nào cả. Rất ít câu trả lời và quan sát cho thấy một sự hiểu biết phổ biến và đầy đủ về luật tự nhiên.
Các câu trả lời và quan sát cũng cho thấy rằng tính từ “tự nhiên” thường được người ta hiểu theo nghĩa “tự phát” hay “cái gì đó đến một cách tự nhiên.” Ngày nay, người ta có xu hướng đề cao cảm xúc và tình cảm cá nhân, những phương diện có vẻ “nguyên tuyền” và “nền tảng” và vì thế, thường kéo theo “đơn giản theo tự nhiên của mình thôi”. Những thuật ngữ nhân chủng học cơ bản này, một mặt, nhìn đến một sự tự trị nơi tự do con người vốn thiết yếu không bị trói buộc với một trật tự khách quan trong bản chất sự vật và, mặt khác, khát vọng hạnh phúc của mỗi người, vốn được hiểu cách đơn giản là việc nhận ra những khao khát cá nhân. Hệ quả là, luật tự nhiên được quan niệm như là một thứ luật lỗi thời. Ngày nay, không chỉ ở phương Tây nhưng đang ngày càng gia tăng trên các vùng của thế giới, nghiên cứu khoa học đang đưa ra một thách đố nghiêm trọng cho luật tự nhiên. Tiến hóa, sinh học và thần kinh học, khi gặp ý tưởng truyền thống về luật tự nhiên, thì kết luận là nó “chẳng khoa học gì hết”
Cách chung mà nói, khái niệm “nhân quyền” cũng được nhìn nhận ở mức độ chủ quan rất cao và thường mời gọi người ta đến chỗ tự khẳng định mình, một tiến trình mà không còn đặt nền trên ý tưởng về luật tự nhiên. Liên quan đến vấn đề này, nhiều người trả lời đã nói rằng hệ thống luật pháp trong nhiều quốc gia đang phải lập luật trong những hoàn cảnh trái ngược lại với những mệnh lệnh truyền thống của luật tự nhiên (ví dụ, việc thụ tinh trong ống nghiệm, hôn nhân đồng giới, thí nghiệm trên phôi người, phá thai v.v…) Cũng trong bối cảnh này có một lan tỏa ngày càng cao ý thức hệ được gọi là học thuyết về giống, theo đó, giống của mỗi cá thể hóa ra chỉ đơn thuần là sản phẩm của quy định và nhu cầu xã hội, và vì thế, không cần phải có một sự tương ứng nào với tính dục về mặt sinh học của con người cả.
Hơn nữa, nhiều câu trả lời cũng chú ý nhiều đến việc cái được thiết lập trong luật dân sự – dựa trên chủ nghĩa thực chứng luật đang ngày càng thống trị – có thể được người ta chấp nhận một cách sai lầm như là cái đúng luân lý. Cái gì là “tự nhiên” đang có xu hướng được xác định chỉ bởi cá nhân và xã hội, những chủ thể đã trở thành quan tòa độc nhất cho những chọn lựa đạo đức. Việc tương đối hóa thuật ngữ “tự nhiên” cũng được phản ánh trong thuật ngữ bền vững và “kéo dài” của tương quan hôn nhân. Ngày tay, tình yêu được xem là “mãi mãi” chỉ trong dưới cái nhìn một tương quan kéo dài.
Nếu có một vài câu trả lời đề cập đến việc thiếu vắng một sự hiểu biết thích đáng về luật tự nhiên, thì một vài Hội đồng Giám Mục ở Châu Phi, Châu Đại Dương và Đông Á nói rằng, trong một vài vùng, chế độ đa thê được xem là “tự nhiên,” cũng như chuyện chồng ly dị vợ khi vợ không thể có con – trong một số trường hợp, người vợ không thể sinh con trai. Nói cách khác, từ góc nhìn đang nổi lên, rút ra từ một nền văn hóa đang phổ biến rộng rãi, luật tự nhiên không còn được xem như là có thể được áp dụng cho tất cả mọi người vì người đi đến một kết luận sai lầm rằng hệ quy chiếu quy nhất không tồn tại.
Các câu trả lời nhắm tới một niềm tin chung rằng sự khác biệt giữa hai giới tính có một nền tảng tự nhiên trong chính hiện sinh con người. Vì thế, với sự thúc đẩy của truyền thống, văn hóa và trực giác, có một khao khát rằng sự kết hiệp giữa một người nam và một người nữ được kéo dài. Vì thế, luật tự nhiên là một “thực tế” được các tín hữu chấp nhận cách phổ quát mà không cần kiểm chứng về phương diện lý thuyết. Khái niệm luật tự nhiên không còn nữa cũng kéo theo việc mất đi sự nối kết qua lại giữa tình yêu, tính dục và sinh sản, vốn được hiểu như là yếu tính của hôn nhân. Hệ quả là, nhiều phương diện của luân lý tính dục của Giáo Hội ngày nay không còn được hiểu rõ nữa. Đây cũng là kết quả của một kiểu phê bình nào đó về luật tự nhiên, ngay cả với rất nhiều thần học gia.
(Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới, The Pastoral Challenges of the Family in the Context of Evangelization (Instrumentum Laboris), Bản dịch Việt ngữ của Lê Hoàng Nam, SJ, số 20-26)
Cầu nguyện
Lạy Cha, chúng con tạ ơn Cha đã dựng nên chúng con, nối kết chúng con với nhau trong mối dấy gia đình và đặt để nơi thẳm sâu cõi lòng chúng con khát vọng sống cho Cha và tùy thuộc mọi sự nơi Cha vì xác tín rằng, Cha yêu thương và muốn chúng con sống hạnh phúc mọi ngày trong suốt cuộc đời. Vì vậy, lạy Cha, xin mở lòng chúng con biết lắng nghe lời Cha, và để một khi vâng theo lời Cha dạy, chúng con tìm gặp được ánh sáng và sức mạnh, an vui và hi vọng cho đời sống gia đình của chúng con. Amen.
Câu hỏi phản tỉnh
1. Theo Bạn, Luật Tự Nhiên là gì?
2. Giáo Hội dạy về Luật Tự Nhiên, và tương quan giữa Luật Tự Nhiên và Tin Mừng Gia Đình, Bạn suy nghĩ gì về giáo huấn này?
(Truyền thông Dòng Tên)
