Trầm cảm là một tâm trạng vượt xa nỗi đau buồn thông thường và có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống người bệnh. Trầm cảm có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau và các triệu chứng của nó có thể khác nhau ở mỗi người. Tuy nhiên, đặc điểm chung của chứng trầm cảm là cảm giác buồn bã, chán nản, vô vọng, mất ngủ, mệt mỏi, khó tập trung, khó tự chủ, mất phương hướng, không tìm thấy ý nghĩa cuộc sống, mất hứng thú với những điều đã từng gây hứng thú,…[1] Trong một số trường hợp, trầm cảm có thể dẫn đến hậu quả thương tâm như tự tử, làm hại bản thân hoặc người khác như trường hợp người mẹ trẻ mắc chứng trầm cảm, dìm chết hai con, gây xôn xao dư luận trong những ngày qua.[2]
Điều quan trọng cần lưu ý, trầm cảm không phải là một tình trạng mà một người có thể đơn giản “thoát khỏi” nó. Trầm cảm là một chứng bệnh tâm thần nghiêm trọng và phức tạp, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới,[3] cần được điều trị, bao gồm trị liệu tâm lý, dùng thuốc hoặc kết hợp cả hai. Việc hỗ trợ những người đang đấu tranh với chứng trầm cảm cũng rất cần thiết, vì sự cô lập và kỳ thị của cộng đồng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Việc thiếu nguồn lực và hỗ trợ trị liệu là một mối quan tâm đáng kể, vì trầm cảm có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho bản thân người bệnh và gia đình họ. Nó có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của một người, từ khả năng làm việc và duy trì các mối quan hệ đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Trầm cảm cũng có thể dẫn đến tăng nguy cơ tự tử, vì các cá nhân có thể cảm thấy tuyệt vọng và không thể tìm ra lối thoát cho nỗi đau của mình. Do đó, các dịch vụ và nguồn lực về sức khỏe tâm thần phải trở nên dễ tiếp cận hơn cho những người đang cần đến.
Theo giáo huấn xã hội của Giáo hội Công giáo, mỗi người đều có phẩm giá cao quý và giá trị vốn có, và tất cả mọi người được mời gọi để yêu thương và phục vụ người khác. Điều này bao gồm những người đang phải vật lộn với bệnh tâm thần hay trầm cảm. Giáo hội quan tâm việc thăng tiến con người, thúc đẩy sự phát triển sức khỏe tinh thần quân bình và lành mạnh, nhấn mạnh tầm quan trọng của cộng đồng và hỗ trợ xã hội. Đồng thời, Giáo hội cũng tạo ra nhiều nguồn hỗ trợ, chẳng hạn như các tổ chức từ thiện Công giáo cung cấp các dịch vụ tư vấn và các nhóm hỗ trợ cho những người có nhu cầu, nhiều bệnh viện và phòng khám Công giáo cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần chuyên biệt. Giáo hội cũng khuyến khích tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia nhằm hỗ trợ thích đáng cho những người đang phải vật lộn với chứng trầm cảm hay bệnh tâm thần nói chung.[4]
Một số liệu pháp tâm lý có thể giúp ích cho những người bị trầm cảm. Chẳng hạn như, liệu pháp nhận thức-hành vi (the Cognitive-Behavioral Therapy), được nhìn nhận là hiệu quả trong điều trị trầm cảm bằng cách giúp người bệnh nhận diện các thách đố và kiểu suy nghĩ tiêu cực của họ.[5] Thuốc, chẳng hạn như thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, cũng có thể hữu ích trong việc kiểm soát các triệu chứng trầm cảm.[6] Tuy nhiên, việc điều trị trầm cảm không phải là một phương pháp phù hợp với tất cả mọi người và những gì hiệu quả với người này có thể không hiệu quả với người khác. Điều cần thiết là sự hợp tác, quan tâm và thấu hiểu để tìm ra kế hoạch điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.
Ngoài ra, một số lý thuyết tâm lý có thể giúp hiểu hơn về trầm cảm và hậu quả của nó, trong số đó có lý thuyết mô hình nhận thức-hành vi (the Cognitive-Behavioral Model of depression). Lý thuyết này gợi ý rằng, có những mô hình hay kiểu suy nghĩ và nhận thức tiêu cực có thể dẫn đến sự phát triển và duy trì bệnh trầm cảm. Lý thuyết này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết những suy nghĩ và nhận thức tiêu cực thông qua liệu pháp tâm lý và tái cấu trúc nhận thức theo chiều hướng tích cực.[7] Bên cạnh đó, lý thuyết mô hình xã hội (the Social Model of depression) nhấn mạnh tác động của các yếu tố xã hội và môi trường đối với sức khỏe tâm thần. Lý thuyết này gợi ý rằng các yếu tố như gặp khủng hoảng về kinh tế, trong tương quan tình cảm, sự nghèo đói, cô lập xã hội và kỳ thị văn hóa có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh trầm cảm và việc giải quyết các yếu tố văn hóa xã hội này có thể là một phần thiết yếu của việc điều trị.[8]
Vụ án thương tâm như đã đề cập ở trên không phải là một trường hợp cá biệt. Trong thực tế, bệnh tâm thần thường bị kỳ thị và hiểu lầm, dẫn đến nhiều người không nhận được sự giúp đỡ và hỗ trợ cần thiết. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trầm cảm là rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến nhất ở Việt Nam, ảnh hưởng đến hơn 4 triệu người.[9] Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh này cao nhưng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần ở Việt Nam còn hạn chế, chỉ có 13 bệnh viện tâm thần và dưới 200 bác sĩ tâm thần phục vụ trong cả nước.[10] Trầm cảm là một vấn đề sức khỏe tâm thần phức tạp và đầy thách thức, đòi hỏi một cách tiếp cận đa dạng. Bằng cách thấu hiểu chứng trầm cảm, dựa trên lý thuyết tâm lý và giáo huấn của Giáo hội, chúng ta có thể cùng nhau nâng cao nhận thức về vấn đề quan trọng này, cung cấp sự chăm sóc và hỗ trợ nhân ái cho những người đang phải vật lộn với chứng trầm cảm. Nhiều người vẫn chưa nhận thức đúng mức về chứng bệnh tâm lý này. Thế nên, giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề sức khỏe tâm thần là điều cần thiết. Điều này có thể bao gồm việc gây ý thức cộng đồng, đào tạo chuyên gia, thúc đẩy các dịch vụ sức khỏe tâm thần, và giảm bớt sự kỳ thị đối với người bệnh. Bằng cách làm việc cùng nhau, chúng ta có thể giúp đảm bảo rằng, mọi người có thể nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ cần thiết để có sức khỏe tinh thần lành mạnh.
Tóm lại, trầm cảm là một vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng cần được quan tâm và cần có nhiều nguồn lực hơn để đáp ứng nhu cầu thực tế ở Việt Nam. Bằng cách nâng cao nhận thức về bệnh trầm cảm và giảm bớt sự kỳ thị đối với người bệnh, cộng đồng có thể giúp đỡ và hỗ trợ họ trong tiến trình trị liệu và chữa lành. Cần ưu tiên sức khỏe tâm thần và đảm bảo rằng, những người đang phải chống chọi với chứng trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ cần thiết để phục hồi và phát triển.
Ngọc Tín, S.J.
[1] American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Lê Đình Phương. “Tổng quan về trầm cảm.” https://benhlytramcam.vn/benh-ly-tram-cam-237/
[2] Khanh Linh. “Mẹ dìm chết hai con nhỏ dưới sông nghi do trầm cảm.” Tuoi Tre. https://tuoitre.vn/me-dim-chet-hai-con-nho-duoi-song-nghi-do-tram-cam-20230309070857562.htm
[3] Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Trầm cảm-Depression. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
[4] United States Conference of Catholic Bishops. (2011). A Pastoral Response to Mental Illness.
[5] American Psychological Association. (2017). Evidence-Based Treatment for Depression.
[6] National Institute of Mental Health. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression
[7] Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. Guilford Press.
[8] Brown, G. W., & Harris, T. O. (1978). Social origins of depression: A study of psychiatric disorder in women. Free Press.
[9] World Health Organization. (2017). Depression and other common mental disorders: Global health estimates.
[10] Bộ Y Tế. Niên giám Thống kê Y tế 2018.
