Hàn Cư Sĩ
Facebook như chiếc cầu nối để mọi người cùng trao đổi, chia sẻ, kết nối mọi thông tin trong đời sống thường ngày. Nó rất tiện lợi cho các thành viên liên lạc và chuyển giao cho nhau những thông điệp (message) mà mình muốn. Người ta tham gia facebook để kết bạn được với nhiều người, trong đó lại tìm thấy một số bạn chung sở thích, chung suy nghĩ nên thường lên facebook để tâm sự, chia sẻ kinh nghiệm và những niềm vui nỗi buồn trong cuộc sống, cho cuộc đời đỡ cô đơn và buồn tẻ, xây dựng đời sống thêm phong phú.
Nhưng facebook lại rất hạn chế trong việc quản lý dữ liệu, giao diện mặc định không cho phép tùy chỉnh định dạng, bố cục theo ý người sử dụng. Tuy nhiên vì mục đích ban đầu là liên kết, giao tiếp con người với con người nên khuyết điểm kia hoàn toàn có thể hiểu được.
Ngày nay nhờ mạng xã hội – ở Việt Nam Facebook là thịnh hành nhất – mà mỗi cá nhân hoặc một nhóm đều có thể thiết lập cho mình một trang riêng, giống như một trang báo thật dễ dàng mà không tốn kém gì cả. Nhưng mỗi bạn trẻ nên “đầu tư’ chất xám để thể hiện nội dung trang của mình được thêm giá trị, hữu ích và phong phú. Vì không phải chỉ liên đới với những thành viên đã kết bạn, mà trang của bạn còn lan rộng đến nhiều người khác nữa. Hơn nữa bạn bè và mọi người sẽ đánh giá bạn một cách trưởng thành hơn, ý thức hơn, tin tưởng hơn, trân trọng hơn, hấp dẫn hơn, quý chuộng hơn…
Trong báo chí, tin và ảnh phải mang tính thời sự, nên người ta gọi nôm na là: tin nóng, tin nguội, tin thiu… Nhưng ở facebook, mang tính cá nhân nên việc này không mấy quan trọng, miễn là thông tin hoặc ảnh chuyển tải được thông điệp theo ý của mình, hướng tới những đối tượng mà mình muốn chia sẻ. Cho nên điều cần thiết vẫn là phải biết cách thể hiện.
Để được như vậy, các bạn nên động não trước khi đăng (post), chia sẻ (share), bình luận (comment), các bài viết, hình ảnh, thông điệp (message), trạng thái (status)…
Cơ bản của những điều này, tất cả được gói gọn trọng kiến thức và kỹ thuật để thực hiện một bản tin. Vì với hình ảnh, một vấn đề, một sự kiện, một biến cố, một suy tư, một tâm trạng … đều là những điều mà các bạn muốn phổ biến, muốn chia sẻ với công chúng (bạn bè và người khác). Vì vậy cần biết cách trình bày và thể hiện thì nội dung đó mới chất chứa đủ thông tin, mới hấp dẫn, mới đạt hiệu quả như ý của người phổ biến. Những điều vô nghĩa, vô giá trị đối với người khác, các bạn không nên phổ biến làm gì, sẽ làm cho trang của bạn kém giá trị đi, nhàm chán, không thể hấp dẫn người khác, dù rằng người quen biết vẫn theo thói quen nhấn vào nút “like” như thường.
Bản tin đối với Facebook chỉ cần trình bày tin vắn (ngắn) là thích hợp nhất, vì tin vắn có nhiệm vụ thông báo vắn tắt về những sự việc, sự kiện xảy ra hàng ngày, hàng giờ trong đời sống.Tin vắn là dạng tin có dung lượng ngắn gọn nhất so với tất cả các dạng tin, có nhiệm vụ thông tin một cách ngắn gọn nhất về sự việc, sự kiện. Tin vắn không cần có tiêu đề, thường chỉ gói gón gọn trong vòng 50-100 từ.
Còn hình ảnh cũng cần có chú thích ảnh, nó trở thành một thông điệp mà mình muốn gởi gấm cho người khác.
Để thêm kiến thức cho các bạn chưa quen, xin được trình bày về cách thực thiện một bản tin vắn .
* TIN:
– Tin tức (news) là sự kiện mới, đã, đang hoặc sẽ xảy ra (tính thời sự), có liên quan đến nhiều người hoặc được nhiều người quan tâm (đối với facebook thì có thể mang tính cá nhân cũng đủ).
– Yêu cầu phải viết NGẮN, GỌN, ĐẦY ĐỦ, CỤ THỂ. Đặc điểm phải CHÍNH XÁC, KHÁCH QUAN (Không đưa cảm xúc vào, nếu cần thì phải kịp thời và hấp dẫn nữa).
Trong một bản thông báo, nhất là một bản tin, muốn cho đầy đủ để người đọc không còn thắc mắc gì nữa, trên tổng thể, bản tin phải trả lời những câu hỏi cơ bản một cách ngắn gọn nhất. Người ta đã đúc kết bằng một công thức như sau:
Đó là các câu hỏi 5W+ 1H:
– What ? – Chuyện gì, cái gì xảy ra?
– Who ? – Ai liên quan?
– Where ? – Xảy ra ở đâu?
– When ? – Xảy ra khi nào?
– Why ? – Tại sao xảy ra?
– How ? – Xảy ra như thế nào
Đối với tin vắn, cần nhất là tập trung vào 4 câu hỏi đầu là: Chuyện gì?(what); Khi nào? (when); Ở đâu? (where); Ai? (who).
Ví dụ: Lúc… giờ, sáng ngày … (when), tại nhà thờ Gx… , Bảo Lộc (where) đã tổ chức Thánh lễ mừng bổn mạng thánh quan thầy Giáo họ Anphongso… (what). Cha Phaolô quản xứ đã dâng Thánh Lễ trọng thể để cầu nguyện, tạ ơn và chúc mừng Giáo họ (Who). Theo truyền thống,Sau Thánh Lễ là buổi tiệc liên hoan nhẹ tại hội trường của giáo xứ để đánh dấu, biểu lộ sự hiệp nhất trong giáo họ và giáo xứ (How – Why) – có thể bỏ câu How và Why.
lưu ý:
– Trước khi viết cần đặt vấn đề: Viết cho(đối tượng nào) ai?Viết cái gì? Viết như thế nào?
– Khi viết tin, phải đề cập, nói thẳng vào sự kiện, sự việc chính.
– Dùng câu chủ động, không lạm dụng tính từ.
– Dùng từ chính xác, phổ thông, không dùng ẩn dụ, sáo ngữ, câu mơ hồ, đa nghĩa, nói lái, nói trại.
– Không bình luận và đưa cảm xúc vào.
– Cái “tôi” (nếu có) trong bài viết, chỉ là đại diện (quần chúng) chứng kiến, hoặc “cái tôi’ được xã hội công nhận.
– Tránh những ngôn từ miệt thị, xúc phạm, phê phán, kết án, dạy đời.
* CHÚ THÍCH ẢNH
Phần lớn các ảnh trên facebook các bạn thường quên chú thích ảnh, nên người đọc chẳng hiểu gì cả, chỉ đoán già đoán non, đó là điều khó chấp nhận được trên vấn đề truyền thông – không kể những ảnh thuần túy minh họa, những ảnh đã phổ biến trong đại chúng, thường là những ảnh đạo. Hình ảnh không phải để mà chơi hay thưởng thức (ngay ảnh nghệ thuật còn phải chú thích), mà là một thông tin, nhưng hình ảnh còn thiếu thông tin, nên cần bổ sung bằng chú thích, người đọc mới hiểu và cảm nhận được. Nhiều bạn chỉ bày tỏ cảm tưởng hoặc cảm xúc về ảnh chứ ít khi chịu chú thích, là điều thiếu sót cơ bản nhất. Bức ảnh và lời chú thích cũng trả lời đủ câu hỏi của 5W + 1H (What, Who, Where, Why, When and How). Như vậy bức ảnh mới đi vào tâm trí người đọc được và mới có giá trị. Tuy là thông tin sự kiện nhưng lời chú thích sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm những gì sau tấm ảnh, hướng họ vào chủ đề . Lời chú thích cần ngắn, gọn, bằng một ít từ hoặc một câu là đủ.
Hình thức về cơ bản thì một chú thích ảnh cần có:
– Nhân vật và địa điểm xuất hiện trong bức ảnh.
– Giờ và ngày ảnh được chụp.
– Sự kiện, sự việc trong ảnh.
Nếu cần chú thích dài như một “tin ảnh’ thì cần phải biết:
– Sơ lược diễn biến sự kiện trong bức ảnh.
– Tìm hiểu thông tin của từng người trong bức ảnh rõ ràng, tránh nhầm lẫn.
– Chú thích ảnh nên được viết thành một câu hoàn chỉnh và sử dụng “thời hiện tại”, nó làm hình ảnh mang tính mới mẻ, sống động. Tuy nhiên, vẫn có thể câu đầu được viết tại “thời hiện tại” còn những câu sau thì lại không nhất thiết.
– Đối với những bức ảnh có hơn một người, chú thích cụ thể từ trái qua phải (tính theo người đọc). Nhưng trong trường hợp chụp ảnh đông người thì chỉ rõ vị trí nhân vật cần giới thiệu kèm theo chức danh của họ (có thể đánh dấu x), cũng có thể sử dụng chức năng Tag để xác định khuôn mặt của nhân vật.
– Tránh sử dụng những từ hay cụm từ như “hãy nhìn vào”, hay “được chụp lại ở trên” trong chú thích , như vậy thì dư thừa, gây nhàm chán. Đừng viết những chú thích buồn tẻ, hãy cố gắng đầu tư thời gian để có được những chú thích hấp dẫn và thú vị. Bạn đọc luôn cần được cung cấp một chú thích cụ thể và rõ ràng để tự họ cảm nhận về bức ảnh đó.
– Những cảm tưởng, cảm xúc, bình luận…phải nằm ngoài chú thích chứ không được xen kẽ trong đó.
Không kể tin và ảnh, các bạn có thể viết (đăng) bất cứ thể loại nào mà mình thích và muốn thể hiện, như thơ, tùy bút, cảm xúc, cảm nhận những hiện tượng trong đời sống v.v… Ngoài mục về thông tin-tin tức, những thể loại khác sẽ tạo cho Facebook của mình thêm đa dạng, phong phú, hấp dẫn. Cũng cần lưu ý, những bài hay tài liệu lấy từ các nguồn khác, cần kèm tên tác giả và nguồn (website), đó là điều cần thiết để biểu lộ sự tôn trọng (bản quyền) tác giả và cơ sở phát hành, còn để người đọc tin tưởng và dễ truy tìm.
Khi chưa quen, các bạn nên viết trên giấy để dễ kiểm tra và kịp suy nghĩ, sau đó mới đánh trên bàn phím thì tránh được thiếu sót và lỗi chính tả. Nếu viết được một tin vắn, tiếp đến là một bài tin, và tăng lên, các bạn sẽ viết được nhiều thể loại khác nữa về lãnh vực báo chí và truyền thông. Các bạn hãy thử ngay từ bước cơ bản nhất này.
Để kết thúc, phải nói rằng, ngày nay bạn trẻ được thừa hưởng quá nhiều phương tiện, kiến thức, tri thức của loài người, nhờ Internet. Một lợi thế mà trước đây không ai dám mơ ước. Điều này nó giúp ích cho bạn trẻ có điều kiện tiến bộ không ngừng về mọi mặt. Các bạn đang sử dụng Internet, cách riêng là Facebook, vậy các bạn nên tập làm quen với cách thể hiện những “tác phẩm” trên đó, biến nó thành những thông điệp có giá trị, có trí tuệ, hấp dẫn. Điều này vô cùng hữu ích, giúp các bạn biết suy tư đúng đắn hơn, biết chọn lựa, chắt lọc để chia sẻ những liên kết có giá trị, tăng thêm sự phong phú cho trang của mình và bạn mình. Cũng như nó giúp cho con người làm việc nghiêm túc hơn, biết dùng ngôn ngữ hoàn chỉnh hơn, nhất là phát triển được nhân cách trưởng thành hơn.
Xin chúc các bạn vui khỏe, lạc quan, gặt hái được những thành quả tốt đẹp trong cuộc sống.
Bài viết phản ánh văn phong và quan điểm riêng của tác giả. Tác giả gửi bài trực tiếp cho truyền thông Dòng Tên Việt Nam.
