AMÉ CHEZAUD, S.J.
NHÀ THỪA SAI
ALEXANDRE DE RHODES, S.J.
TỪ TRẦN 5.11.1660
Lễ giỗ thứ 339: 5.11.1999
LỜI MỞ ĐẦU
Từ nửa thế kỷ nay, rất nhiều sách báo viết về Alexandre de Rhodes: khen có chỉ trích cũng có. Họ tìm hiểu, giải thích từ nguồn gốc gia tộc ông đến những hoạt động truyền giáo, những cách “hội nhập văn hoá” và công trình chữ Quốc ngữ của ông. Tuy nhiên, hình như chưa ai công bố trên sách báo về những giờ phút cuối cùng cuộc đời ông dựa theo các tư liệu lịch sử.
May mắn cho chúng tôi, vì cách đây 30 năm, chúng tôi đã vô cùng sung sướng nhận được một tư liệu viết tay ngày 11.11.1660 do Amé Chezaud tường thuật về cái chết của ông. Ame Chézaud, như bạn đọc sẽ thấy dưới đây, người sống cùng một nhà, cùng ăn một mâm, cùng hoạt động truyền giáo với Alexandre de Rhodes tại Ispahan, thủ đô Ba Tư thời đó; hơn nữa, Chezaud còn ở bên cạnh Rhodes trong suốt cơn bệnh cuối cùng, vào chính giờ phút Rhodes tắt thở và tổ chức lễ an táng cho ông.
Tư liệu này Chezaud viết đúng 6 ngày sau khi Rhodes nhắm mắt lìa đời, nên có thể tin vào những gì ông thuật lại là có thật. Bạn đọc sẽ thấy sau đây cách diễn tả của Chezaud, người bạn của kẻ qua đời, có thể dặt vào bản tường thuật những tình cảm và lối suy diễn của riêng ông.
Dù sao đi nữa, thiết tưởng đây cũng là một tư liệu đáng trân trọng đối với những người quan tâm nghiên cứu về Alexandre de Rhodes. Riêng chúng tôi, sau khi được đọc tư liệu này, chúng tôi có được cách nhìn rộng rãi hơn về nhà truyền giáo số 1 ở Việt Nam thế kỷ 17, về người đã đóng góp rất nhiều cho công trình sáng tạo chữ Quốc ngữ, hơn nữa là người cho xuất bản 3 sách chữ Quốc ngữ đầu tiên. Bởi những lý do trên, chúng tôi mạnh dạn giới thiệu cùng bạn đọc.
Đỗ Quang Chính, S.J.
