Trong linh đạo I-nhã, lòng khao khát chính là động lực cốt lõi định hình cuộc đời và hành trình thiêng liêng của chúng ta. Đây là một quan điểm độc đáo so với nhiều truyền thống khác. Thánh I-nhã kêu gọi chúng ta không đè nén, mà thay vào đó là thấu hiểu, dẫn dắt và chữa lành những khao khát sâu thẳm trong lòng chúng ta. Qua quá trình phân định này, chúng ta có thể nhận diện những khao khát “có trật tự” – những khao khát hướng chúng ta vượt ra khỏi bản thân, tìm thấy ý nghĩa thực sự và kết nối sâu sắc hơn với Chúa và tha nhân, – và những khao khát “mất trật tự”- vốn là những khao khát hướng chúng ta đến sự quy kỷ, xa rời Thiên Chúa.
Theo Thánh I-nhã, khao khát chính là động cơ thúc đẩy đoàn tàu cuộc đời. Không có lòng khao khát, chúng ta chẳng muốn thức dậy mỗi sáng; chẳng muốn học hỏi, chẳng muốn xây dựng bất kỳ mối tương quan nào, và cũng chẳng thể yêu mến Thiên Chúa hay yêu thương bất kỳ ai. Tình yêu khởi phát từ trái tim, chứ không phải lý trí, và chìa khóa chính là lòng khao khát. Trong sách Linh Thao, Thánh I-nhã nhấn mạnh rằng chúng ta phải “xin điều tôi khao khát.” Do đó, đối với ngài, việc thăng tiến trong đời sống thiêng liêng chính là một tiến trình ươm mầm và vun đắp cho những khao khát thánh thiện.
Có thể nói, tư tưởng đó của Thánh I-nhã thật táo bạo, vì hầu như phần lớn các truyền thống tôn giáo đều nhìn nhận lòng khao khát với một sự hoài nghi sâu sắc. Trong triết lý của Phật giáo, khao khát [lòng muốn] được xem là cội nguồn của đau khổ; còn những người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ thì đều xa lánh khao khát; và cả những nhà luân lý Kitô giáo cũng thường nghiêm khắc chỉ trích khao khát, nhất là những ham muốn nhục dục. Thế nhưng, Thánh I-nhã lại có suy nghĩ hoàn toàn khác. Theo ngài, con người chúng ta không nên chôn vùi hay đè nén những khao khát của mình; đúng hơn, chúng ta cần mang những khao khát đó ra ánh sáng để được thấu hiểu, được hướng dẫn, và để được chữa lành.
Vì thế, chúng ta càng cần phải đi sâu vào những khao khát của mình để tìm ra được ý nghĩa thực sự của chúng. Bởi nhiều khi, điều tôi nghĩ mình muốn nhưng thực ra lại không phải là điều mà tâm hồn tôi đang khao khát. Hãy cùng nhìn về Rick Blaine, chủ quán cà phê Cynic trong phim Casablanca. Anh yêu Ilsa Lund da diết. Anh từng nghĩ tình yêu là phải chiếm hữu cô ấy cho riêng mình. Nhưng cuối cùng anh lại khám phá ra rằng cách yêu Ilsa chân thành nhất chính là việc chấp nhận buông tay để cô ấy được hạnh phúc. Hoặc chúng ta có thể nhìn vào Ebenezer Scrooge, một lão già bủn xỉn khổ sở trong tác phẩm A Christmas Carol. Điều ông mong muốn là một sự bình an trong tâm hồn. Ông nghĩ rằng bình an tức là sống yên ổn một mình, không bị ai quấy rầy và không để cho bất kỳ mối tương quan nào làm tổn thương mình. Thế nhưng, ba hồn ma trong tác phẩm đã khiến cho Scrooge hiểu rằng sự bình an đích thực mà ông khao khát nằm ở chính sự ấm áp và tình cảm của con người, trong việc sẻ chia và kết nối với tha nhân.
Cha William Barry, một linh mục Dòng Tên và là một nhà tâm lý học, đã nhận định rằng:
“Nếu đào sâu một chút vào bất kỳ khao khát nào, dù đó là khao khát ích kỷ và thế gian nhất, thì chúng ta đều sẽ nhận ra rằng chúng ta luôn có ao ước muốn hiểu biết về Thiên Chúa và về mối tương quan của Ngài với chúng ta.”
Khao khát chính là trọng tâm trong việc phân định theo linh đạo I-nhã. Thánh I-nhã khẳng định rằng chính Thiên Chúa đã đặt để những khao khát hay khát vọng sâu thẳm nhất trong lòng chúng ta. Do vậy, khi chúng ta nhận biết được những khao khát đó là gì, và khi chúng ta thực sự hiểu được điều mình mong muốn, thì cũng là lúc chúng ta nhận ra điều Thiên Chúa mong muốn ở nơi chúng ta.
Theo đó, khám phá ra những khao khát này chính là công việc của phân định. Quá trình này buộc chúng ta phải can đảm bước vào biển cả mênh mông của những nhu cầu, kỳ vọng, đòi hỏi, sợ hãi, những ước muốn thẳm sâu và cả những chuyển động trong tâm hồn. Trong cái nhìn của Thánh I-nhã, khao khát tự bản chất không phải là tốt hay xấu, xứng đáng hay không xứng đáng, có hại hay không có hại; nhưng đúng hơn, chúng cần được xem xét là có trật tự hay mất trật tự, tức là chúng có lệch lạc hay không, có đứng đúng vị trí của nó hay không.
Đây là một sự biện phân tưởng chừng đơn giản nhưng lại rất khó để thực hiện. Thử lấy một ví dụ về tiền bạc, ta tự hỏi: Nó giữ vị trí như thế nào trong cuộc sống của tôi? Rõ ràng tôi cần phải kiếm tiền để sống. Nhưng bao nhiêu là đủ? Và tôi nên dành bao nhiêu công sức để kiếm tiền? Hoặc về sức khỏe, vốn là điều rất quan trọng, nhưng nó quan trọng đến mức nào? Tôi nên dành bao nhiêu thời gian để rèn luyện sức khỏe? Để ăn uống đủ chất? Để phòng ngừa bệnh tật? V.v…
Ở đây, có một nguyên tắc chung để giúp chúng ta phân định chính là xem xét hướng đi mà những khao khát đó dẫn chúng ta tới. Khao khát đó sẽ là lệch lạc nếu nó chỉ hướng chúng ta đi về phía mình. Ví dụ như một số khao khát sở hữu vật chất của chúng ta: một ngôi nhà đẹp, một công việc đáng mơ ước, một kỳ nghỉ xứng đáng… Ngược lại, khao khát có trật tự là những khao khát hướng chúng ta ra khỏi chính mình. Đó là khi chúng ta khao khát chia sẻ cuộc sống với người khác, khao khát kiến tạo, hoặc giúp đỡ người khác đạt được những khao khát của họ. Đây chính là những khao khát sâu thẳm hơn – khao khát cho đi, chứ không phải chiếm hữu; khao khát chia sẻ, chứ không phải nắm giữ làm của riêng.
Để khai thác tối đa sức mạnh của những khao khát này, chúng ta cần thường xuyên dành thời gian phản tỉnh về chúng. Ở cấp độ vi mô, hãy tự hỏi chính mình: Trong những điều tôi khao khát, đâu là điều thiết yếu, điều tôi cần? và đâu chỉ là những mong muốn nhất thời? Khao khát nào đang chiếm quá nhiều thời gian của tôi? Khao khát nào thực sự mang lại cho tôi sự mãn nguyện và khao khát nào không? Còn ở cấp độ vĩ mô, hãy tự hỏi: Tôi đang theo đuổi những khao khát cao cả nào trong cuộc đời tôi? Mục đích sâu xa trong công việc hiện tại của tôi là gì? Tôi cần phải làm gì để vun đắp tình yêu trong gia đình mình? Tôi muốn làm gì để góp phần xây dựng cộng đoàn của tôi?
Hãy thử tưởng tượng, một vị thần đèn hiện ra và cho bạn ước bất cứ điều gì bạn muốn thì bạn sẽ nói gì? Bạn sẽ sẵn lòng hy sinh mọi thứ vì điều gì? Điều bạn thực sự khát khao là gì? Thì chính điều đó – khát khao sâu thẳm đó – cũng sẽ là điều mà Thiên Chúa hẳn đang mong muốn ở nơi bạn.
Nguồn: Ignatian Spirituality
Tác giả: Jim Manney
Người dịch: Tê-rê-sa Yến | CTV JESCOM – Truyền Thông Dòng Tên
