Đức Giêsu, Maria và Martha
(Lc 10, 38-42)
Thánh nữ Martha được nêu đích danh 3 lần trong các Tin Mừng, hai lần trong Tin Mừng Gioan (Ga 11, 1 ; 12, 2) và một lần trong Tin Mừng Luca, trình thuật mà chúng ta sẽ cầu nguyện sáng mai. Trong cả ba trình thuật, chúng ta như gặp được nơi cô Martha hình ảnh người phụ nữ mà chúng ta từng gặp thấy trong cuộc đời : đảm đang, hiếu khách và đầy lòng tin. Tuy nhiên, như bao người phụ nữ và cũng như mọi người chúng ta, Martha cũng cần được Lời Đức Kitô tái tạo ở mức độ sâu xa nhất.
Câu chuyện được đặt ở giữa dụ ngôn « Người Samari tốt lành » và sự kiện Đức Giêsu cầu nguyện và dạy các môn đệ cầu nguyện theo lời xin của họ. Nếu dụ ngôn Người Samari mời gọi thực hành : « hãy đi và anh, anh cũng hãy làm như thế » (10, 37), câu chuyện ở làng Bêtania đặt « việc làm » trong một chiều kích sâu xa hơn :
- Có một « việc làm » khác, và việc làm này không đòi phải làm gì cả, chỉ ngồi đó nghe Đức Giêsu nói thôi.
- Lao mình vào những công việc phục vụ người khác vẫn chưa đủ, còn một điều khác nữa nền tảng hơn, đó là làm việc trong tâm trạng nội tâm nào.
Và để có được sự bình an và niềm vui trong sứ mạng phục vụ, Đức Giêsu mời gọi các môn đệ cầu nguyện và sống tâm tình cầu nguyện trong mọi sự, nghĩa là giữ tương quan mật thiết với Chúa.
1. « Một người phụ nữ đón Ngài vào nhà mình » (c. 38)
– « Khi Đức Giêsu và các môn đệ đang trên đường », từ Galilê đi Giêrusalem. Khi bắt đầu cuộc hành trình, Đức Giêsu nói những lời thật triệt để (9, 60. 62). Trong viễn tượng của ơn gọi tu trì, những lời này thường được hiểu như là phải đoạt tuyệt hay ít nhất là « cách li » với gia đình, với bạn bè và với những người thân yêu. Tuy nhiên, nhìn ngắm Đức Giêsu trên đường đi Giêrusalem với viễn tượng của mầu nhiệm Vượt Qua, chúng ta sẽ nhận ra rằng không hoàn toàn như vậy : « Đức Giêsu đi vào một làng, và một người phụ nữ tên là Martha đón Ngài vào nhà mình ». Đức Giêsu vẫn giữ tương quan với những người thân yêu, và đây lại là « những người khác phái » ! Ngài vẫn trân trọng tình thương của họ, vẫn cảm nếm sự dịu ngọt của tình người, chữa lành và hướng nó tới sự sống viễn mãn.
– Tuy không phải là chính yếu, nhưng để cho việc lắng nghe của chúng ta thêm phong phú, chúng ta cũng có thể tự hỏi, thế các môn đệ của Thầy Giê-su đi về đâu? Dường như Ngài để cho các ông muốn đi đâu thì đi ; Ngài để cho các ông được tự do nhiều hơn chúng ta nghĩ.
2. Niềm vui gặp mặt (c. 39-40a)
– Martha, với tư cách là bà chị và là chủ hộ, đón Đức Giêsu vào nhà. Đừng lao mình vào ngay cuộc đối thoại giữa ĐGS và chị Martha; cần tôn trọng diễn biến của trình thuật.
– Sau khi ĐGS vào nhà: cô em Maria cứ ngồi bên chân chúa mà nghe lời người dạy; bản gốc thân tình hơn, đời thường hơn: cô em Maria ngồi bên chân chúa nghe lời của ngài (câu chính). Chúng ta có thể hình dung ra tư thế của Đức Giêsu tuỳ ý; còn cô chị Martha “tất bật lo việc phục vụ” (bản gốc: bận rộn với nhiều việc phục vụ).
– Hãy dừng lại bao lâu chúng ta muốn để chiêm ngắm khung cảnh đầm ấm và rất đỗi bình thường: nhà có hai chị em, có khách quí đến, em tiếp chuyện và chị lo nước nôi và bữa ăn để đãi khách. Không thể hai người cùng nghe; và cũng không thể hai người cùng làm, để khách loay hoay một mình. Nhất là cảm nếm niềm vui của cuộc gặp mặt giữa hai chị em và ĐGS.
– Nhìn các nhân vật, quan sát hoạt động của từng nhân vật: ĐGS, Maria và nhất là Martha. Hãy cố gắng nghe dù TM vẫn chưa tường thuật lời nói: lời của Đức Giêsu dành cho cô Maria trẻ trung (thật nên thơ); lời của Maria (cô chỉ lắng nghe, nhưng chắc chắn có tiếng lòng).
– Chúng ta có thể dừng lại thật lâu để lắng nghe lời (trong lòng hoặc lẩm bẩm) của Martha; nhất là đoán ra chuyển động nội tâm của chị. Có thể chia làm ba bước: lúc đầu chú ý lo việc trong niềm vui, sau đó nhìn bên này, nhìn bên kia, nhìn những công viêc mình phải là, rồi nhìn lên nhà trên, và cuối cùng chị bỏ bếp đi lên! Điều gì đã xẩy ra trong cô, khiến cô bỏ bếp đi lên nhà trên?
3. Đức Giêsu và Martha (c. 40b-42)
– Trong câu nói của Martha, hàm chứa hai lời trách móc: trách em và trách Đức Giêsu. Và hai lời trách này dựa trên hai sự kiện rất khách quan: Maria chỉ biết ngồi đó nghe, còn Đức Giêsu thì chỉ biết ngồi đó nói! Khách quan mà nói, Martha thật có lí. Và chúng ta cũng hay trách Chúa và trách (anh) chị em như thế. Tuy nhiên, chị có một vấn đề thâm sâu mà Đức Giêsu mời gọi chị hoán cải.
– Nhưng trước hết hãy cảm nếm sự thương cảm của Đức Giêsu dành cho Martha: “Martha, Martha ơi!”. Hai lần gọi tên! Chắc ai trong chúng ta cũng có kinh nghiệm này rồi.
- Người ta thường giải thích kiểu trung dung, nghĩa là chiêm niệm và hoạt động không đối nghịch nhau, nhưng qui về nhau. Nếu thế thì Martha có lý hơn, vì cô Maria chỉ biết ngồi đó nghe mà không thèm làm gì. Hay ít nhất là cả hai chị em đều có vấn đề trong mức độ cả hai đều tuyệt đối hóa một khía cạnh.
- Ngoài ra bản văn cũng được dùng để đặt nền tảng cho hai lối tu trì: chiêm niệm và hoạt động, và chiêm niệm thì cao quí hơn. Nếu vậy, hóa ra đời tu hoạt động của chúng ta không chiêm niệm, không lắng nghe Lời Chúa, và tự nó kém hơn đời đan tu. Cách phân biệt kiểu này không thể chấp nhận và không có nền tảng trong Tin Mừng. Trình thuật nhấn mạnh đến thái độ lắng nghe: “Maria đã chọn phần tốt nhất”, nghĩa là cô đã chọn tư thế lắng nghe. Chúng ta được mời gọi lắng nghe Lời Chúa, cả trong cầu nguyện lẫn trong hoạt động.
- Tuy nhiên, có lẽ sứ điệp chính yếu của những lời này liên quan đến đôi mắt. Martha làm việc ở dưới bếp nhưng lại hay ngó lên trên nhà. Đức Giêsu không phủ nhận giá trị của việc phục vụ mà Martha đang thực hiện cách quảng đại, nhưng vấn đề là con tim của chị: “băn khoăn và lo lắng”. Sống và làm việc, nhưng đôi mắt lại nhìn bên này, nhìn bên kia, nhìn ở đây, nhìn ở trên kia và rốt cuộc “bỏ bếp đi lên”! đôi mắt diễn tả sự không bình an của tâm hồn, nhất là diễn tả sự ghen tị không chấp nhận sự khác biệt[1]. Đức Giêsu nói: “Chỉ có một điều cần thiết thôi”, đó là việc mình đang làm, hãy nhìn vào đó và xác tín rằng đó là điều tốt nhất. Trong nhiều lựa chọn, Maria đã chọn một; và đối với cô đó là lựa chọn tốt nhất và cô hướng đôi mắt và tâm hồn của mình vào điều này. Chúng ta được mời gọi sống và làm như Maria, dù đó là cuộc sống nào, ở đâu hay công việc nào.
Giuse Nguyễn Văn Lộc
Ghi chú: Nếu đặt trình thuật Luca như khởi điểm của hai trình thuật tiếp theo trong Tin Mừng Gioan, chúng ta có thể nhận ra sự “lớn lên” của Martha trong tương quan với Đức Kitô, với những người khác và với công việc: chị quan tâm đến công việc của mình, nên trách em và trách Thầy; tiếp đến chị thương em Lazarô của chị đến độ trách “yêu” Đức Giêsu: “Nếu Thầy ở đây em con đã không chết” (Ga 11, 32); và sau cùng, ngay trước ngưỡng của cuộc Thương Khó của Đức Giêsu, chị chẳng nói gì nữa, tác giả Tin Mừng chỉ thấy: “cô Marta lo hầu bàn”. Chỉ như đạt được ơn bình an sâu thẳm trong tâm hồn:
- Bình an, nghĩa là tự do với mọi sự để yêu mến và phục vụ Đức Giêsu vẫn với và ngang qua công việc phục vụ nhỏ bé không tên của mình.
- Bình an, nghĩa là tôn trọng sự khác biệt nơi những ngôi vị khác và đi vào hiệp thông dẫn đến hiệp nhất, thay vì giản lược những ngôi vị khác vào chính mình.
[1] Con rắn, vốn ghen tị với con người, “dụ dỗ” con người ghen tị với TC và ghen tị với nhau, bằng cách hướng cái nhìn của Eva vào đối tượng trung tâm, là điều mình thiếu, không thuộc về mình hay là điều Chúa không muốn, ít nhất là lúc này.
