Lời người đánh chữ
Nhân dịp Tuần Thánh, xin giới thiệu đến quý độc giả vài trích đoạn trong cuốn “Giảng sự thương khó Đức Chúa Giêsu” của cha Jeronimo Maiorica. Đây là một trong rất nhiều sách ngài đã viết vào khoảng những năm 1625-1640 bằng chữ Nôm.
Chúng tôi xin dùng bản phiên âm của linh mục Nguyễn Hưng, xin tự ý thêm vào những dấu chấm, phết, ngoặc kép, v.v. cho phù hợp với cách chấm câu hiện đại, với mong muốn giúp độc giả dễ nắm bắt ý câu văn hơn.
Đây là những áng văn cổ, quý báu hơn vàng, đã được gìn giữ suốt 400 năm qua, mà ngày nay khi đọc lại, vẫn còn nguyên khí chất của tinh thần đạo đức đã giúp tổ tiên cha ông chúng ta vượt qua các cuộc bách hại trong lịch sử Giáo Hội Việt Nam.
Bản văn này là nguồn cho các sách Giảng Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu được viết vào các thế kỷ XIX và XX sau này. Cốt lõi của những điều được viết trong sách này, kể cả cốt truyện, từ ngữ, hình ảnh, v.v. được tóm lại trong các bản Phép Ngắm 15 Sự Thương Khó, vốn là các bản kinh ngắm đứng của các giáo phận cho tới ngày nay.
Thiết nghĩ, dùng các bản văn này làm chất liệu suy niệm và cầu nguyện trong những ngày này, chúng ta sẽ tìm được sự nối kết không chỉ với Chúa Giêsu trong cuộc khổ nạn của Người, mà còn với các thế hệ người Công giáo Việt Nam trong suốt 400 năm qua, đã làm hạt giống mục nát gieo xuống để Giáo Hội sinh nhiều bông hạt ngày nay.
Nguyễn Hai Tính, SJ.
ĐỨC CHÚA GIÊSU
Quyển Chi Cửu
Giê-su Hội Sĩ Giê-rô-ni-mô thuật Mai-ô-ri-ca
[viết bằng chữ Nôm, cách nay khoảng 400 năm]
Đoạn Thứ Hai
Giảng Đức Chúa Giê-su sống lại
Từ ngày Đức Chúa Giê-su sinh thì, ngày thứ ba sống lại. Nằm gần sáng ngày thứ nhất, khi thiên hạ còn nghỉ, một rất thánh Đức Bà còn thức trông thấy mặt Con như lời Con đã phán khi trước.
Vậy Đức Chúa Giê-su lên khỏi lâm-bô mà lên. Bấy giờ, những linh hồn các thánh nhiều lắm chẳng kể xiết theo Đức Chúa Giê-su mà những mừng hát dọc đàng thì khen phép Người đã được [thắng] các quỷ trong địa ngục. Xưa ông thánh Mai-sen cho quân Giu-dêu đi đàng giữa biển, cùng khỏi làm tôi vua nước I-chi-tô mà còn vui lắm, thì các con Đức Chúa Lời được khỏi làm tôi ma quỷ cầm nhiều đời mà chẳng vui hơn nữa thì làm sao? Các Giu-dêu kia qua biển đỏ, mà các linh hồn qua Máu Thánh Đức Chúa Giê-su là biển đỏ có phép cho khỏi mọi sự dữ. Quân Giu-dêu thấy vua cùng quân quốc nước I-chi-tô đuổi mình thì nó phải chìm xuống biển chết hết. Các linh hồn thấy Lu-si-phe cùng muôn vàn quỷ phải xuống biển lửa là địa ngục càng khốn hơn khi trước.
Bấy giờ, linh hồn Đức Chúa Giê-su vào hang ở núi Ca-la-va-ri-ô là nơi cất xác mình. Cửa hang còn đóng, là đá còn in quan làm dấu đấy kẻo ai mở được. Những các quan ở chung quanh giữ canh thức thâu đêm. Xác Đức Chúa Giê-su nằm trong hang đá bọc khăn trắng từ đầu cho đến chân. Đức Chúa Giê-su dạy thiên thần đi lấy những máu mình đã chảy ra nơi vườn Giệt-si-ma-ni cùng nơi trong dinh quan và trên núi chịu tội, cùng những máu rơi dọc đàng, cùng râu tóc quân dữ đã bỏ đi, thì dạy đem về cho hết mà để nơi cũ.
Đoạn Người cho các linh hồn ấy xem hình tượng mình ở trong hang đá, phải dấu giữa nó mọi nơi hư nát thịt dường ấy, mà các linh hồn ấy đội ơn Đức Chúa Giê-su vì những sự thương khó đã chịu vì loài người ta.
Đoạn linh hồn Đức Chúa Giê-su vào xác cũ, thoát chốc xác hư nát ấy liền sáng láng tốt lành, mọi sự tốt thế gian ví chẳng bằng, ấy đám mây kia đen xấu xa mà khi mặt lời soi nó liền sáng láng no mọi mùi, huống lọ xác Đức Chúa Giê-su bởi linh hồn cực trọng hơn mặt lời nghìn trùng nhập vào, mà chẳng sáng tốt thì làm sao? Bấy giờ hai bạn cực thánh là linh hồn cùng xác Đức Chúa Giê-su đã lìa nhau liền hợp làm một thì mừng rỡ nhau thế nào, trí ta lo chẳng đến.
Hoặc là Đức Chúa Giê-su liền chấp tay lên đội ơn Đức Chúa Cha, vì mọi sự lành xuống cho Con mà Đức Chúa Cha lại dạy các đấng thiên thần xuống thế gian mừng Con mình đã sống lại.
Một trật ấy, Đức Chúa Giê-su cho nhiều linh hồn kẻ ở lâm-bô xưa vào xác cũ mà sống lại nữa. Mà Người đi thành Giê-ru-sa-lem hiện nhiều nơi làm chứng cho thiên hạ được biết Chúa mình đã khỏi chết, sống lại tốt lành hơn khi trước.
Ấy Đức Chúa Giê-su như ông thánh Giu-se xưa đã khỏi tù cầm nhiều năm, đoạn trị cả và nước I-chi-tô. Vì chưng, Đức Chúa Giê-su khỏi chết liền được làm vua thật trên lời dưới đất. Ấy Đức Chúa Giê-su như ông Mát-đô-kêu xưa cởi áo hèn mà mặc áo vua mặc, cùng thấy kẻ ghét mình thì phải đóng đinh Câu-rút đã dọn cho ông ấy, lại chữa cả và dân Giu-dêu, vì Đức Chúa Giê-su cởi áo hèn là khỏi sự thương khó cùng xác phải chết, lại có xác chẳng còn chịu khó cùng chẳng hay chết nữa, thấy quỷ cùng cả và địa ngục muốn làm khốn cho Đức Chúa Giê-su, thì nó phải mọi sự khó cùng thấy Chúa chữa được cả và loài người ta.
Đoạn Thứ Ba
Giảng Đức Chúa Giê-su đi thăm Đức Mẹ trước hết
Ông Nô-e thở xưa thả chim bồ câu cho được biết đã khỏi lụt chưa, thì chim ấy lại trở về tàu, cắn cành lá xanh cho ông ấy được mừng, vì nước đã cạn, cây cối đã khỏi lụt. Ấy chim bồ câu là Đức Chúa Giê-su đã sống lại, khỏi lụt là máu mình chảy ra, cùng khỏi lụt là khỏi chết các người ta thường phải, thì Người liền cầm lá xanh mà về, là đem những tin lành cho Đức Mẹ, là tàu chứa mình chín tháng trong lòng xưa.
Mà Đức Mẹ thấy Con mới biết thật lụt đã cạn, là Con mình đã khỏi mọi sự dữ. Vậy khi Đức Mẹ còn khóc thương Con, thiên hạ trả ơn làm vậy, chẳng để sống cho đến già, chết khi đang thì, mà chữa kẻ liệt đã, kẻ đã chết cho sống. Mà Đức Mẹ đã tin thật, chưa hết ba ngày thì Con mình bởi lâm-bô mà lên cùng vào xác cũ.
Song le, bởi ước xem sự ấy lắm, thì Người hoặc là than rằng: “Mẹ xin Con tôi khiến giờ qua đi cho chóng, cho mẹ được bớt sự phiền, vì là đá nặng còn lấp cửa hang cất xác Con, thì có là đá khác nặng hơn là sự lo buồn cùng che lòng mẹ hơn nữa”. Đang khi Đức Bà còn than làm vậy, Đức Chúa Giê-su liền qua khỏi là đá che cửa hang mà ra, lại đi núi Si-ong là nơi nhà Đức Mẹ ở. Người liền xem thấy trong phòng mình sáng láng hơn mặt lời cùng thấy mặt Con rất tốt lành trong muôn vàn thiên thần, cùng muôn muôn vàn vàn người thánh, lại nghe tiếng dịu dàng Con chào mẹ.
Bấy giờ, ai suy cho được những sự vui trong lòng hai mẹ con khi gặp nhau, và mẹ nghe tiếng Con, Con lại xem mẹ, mẹ đá [đụng] đến chân tay Con, Con lại ở trong lòng mẹ. Bấy nhiêu sự vui ấy quá hết trí sức người ta lượng chẳng ra. Ba ngày trước, Đức Mẹ thấy Con ở trong kẻ gian dữ, rầy thấy ở trong muôn vàn thánh thiên thần. Ngày trước thấy năm dấu ở mình Con chảy máu ra, rầy thấy sáng láng. Ngày trước thấy Con khi chết chẳng nói cùng mẹ được một lời, rầy thấy Con sống lại mà nói những lời lành, thì lòng Đức Mẹ vui mừng quá sức mình.
Xưa ông thánh Gia-cóp nghĩ con mình là Giu-se đã sinh thì, thì ông ấy khóc lắm, đến khi khỏi nhiều năm đã mắng tiếng rằng con hãy còn sống làm quan trị nước I-chi-tô, thì người mừng bội phần cùng sợ hãi như kẻ ngủ lắm mà mới thức. Đến khi đã tỉnh một chút thì như kẻ đã chết mà mới sống, liền rằng: “Cha đã biết thật con còn sống, mà lại được xem mặt con thì cha no mọi sự vui, chẳng còn ước ao đí gì nữa”.
Ông thánh Gia-cóp có mười một con trai còn sống ở nhà, mà còn mừng thấy tin con mất ngày trước lại được. Huống lọ là Đức Bà có một Con và trọng dường ấy. Ngày ấy đã thấy chết thật, mà rầy thấy sống, chẳng những trị một nước I-chi-tô như ông thánh Giu-se kia, thật thì Người trị mọi nước dưới thế gian cùng mọi sự trên lời nữa, thì lòng Đức Mẹ vui vẻ là thể nào.
Nếu mà Đức Chúa Lời chẳng có phù hộ, thì Người chịu chẳng được những sự vui quá sức mình. Thí dụ, như biển cả lụt toan tràn ra, ai có sức chi mà cầm được nước ấy. Song le, lòng Đức Mẹ thấy Con sống lại thì được như làm vậy. Vì có phép Bề Trên làm cho Người chịu được vui lành vào lòng mà chẳng có tràn ra. Ấy là chẳng có phải nao.
Khi ấy Đức Mẹ thấy Con rộng rãi cùng mình dường ấy thì chẳng có khi đừng đội ơn Con, lại ước ao chịu khó thay Con. Vì chưng, ngày trước càng khó bao nhiêu thì ngày sau càng vui bấy nhiêu. Các thánh bởi lâm-bô mà lên và mừng cùng đội ơn Đức Mẹ lắm, vì sinh đẻ Chúa chuộc tội mình, là vui thật trên lời dưới đất đời đời.
