Giật mình thức dậy, cái mùi thân quen của nơi mình ngủ vẫn cứ bám chặt lấy, làm mình chưa muốn dậy. Cũng không hiểu vì sao mà đứa bạn dám chê, là chỗ ngủ của mình có mùi hôi. Mình đâu ngửi thấy gì. Mà nghĩ cũng lạ, mình thấy phòng ngủ của bạn cũng hôi, mà hình như bạn vẫn thấy là tốt. Có lẽ độ nhạy của hai cái mũi là khác nhau! Từ lúc ấy, tôi bắt đầu chú ý hơn về cách cảm nhận của chính mình qua khứu giác. Dường như tôi dễ lãng quên những gì khứu giác báo cho tôi. Khi quên lãng như thế, tôi đã bỏ sót một nguồn năng lực quý giá.
Sớm tinh sương, trên đường đến nhà thờ, băng qua cánh đồng đang thời thu hoạch, hương lúa mới thoang thoảng ngạt ngào. Một chút gì đó hình như là mùi nhang bay trong gió phảng phất từ nghĩa trang. Có lẽ mới có người qua đời hoặc là lễ giỗ gì đó. Đi qua những dãy nhà, khói bếp bốc lên mang theo mùi thơm của những món ăn. Có nhà phi hành với nước mắm thơm lừng, mà không biết có thịt hay không. Có nơi tỏa ra mùi cá chiên, mùi canh nấu…
Vào tới nhà thờ, những mùi hương kia dần xa, nhường chỗ cho một loạt mùi khác. Nào là mùi khen khét của mồ hôi từ mấy bác phải làm việc sớm mà vẫn cố gắng đi lễ. Nào là mùi nước hoa thoang thoảng của mấy chị em. Nào là mùi hương trầm nâng tâm hồn lên gặp Chúa. Và đặc biệt có một mùi hương rất nhẹ bao phủ toàn không gian nhà thờ. Không biết phải diễn tả mùi ấy là gì, nhưng có thể nói đó là mùi thánh thiện, là mùi thánh thiêng mà Chúa ban cho dân Ngài và dân Ngài họp lại mà thành.
Sau cái khoảng tĩnh lặng của buổi sáng mỗi người mỗi việc. Mỗi việc đều có mùi riêng của nó. Em bé vần còn nguyên mùi sữa mẹ và có thể mang bất cứ mùi nào mà em thích nghịch. Người mẹ thì mang lấy mùi của cả nhà. Đó là mùi của quần áo gia đình, đó là mùi của mọi ngóc ngách của ngôi nhà, đó là mùi của mọi việc không tên trong nhà. Nơi người mẹ, có một loại mùi tổng hợp, mà mỗi ngày là một tổng hợp mới. Người cha thì nặng mùi hôi của đất nơi ruộng đồng, mùi dầu mỡ của công xưởng. Người làm văn phòng cũng mang cái mùi không mấy dễ chịu của máy điều hòa loại không đủ tốt. Người bán cá ngoài chợ thì không thể không mang mùi cá. Làng làm mắm thì đượm mùi mắm. Làng nuôi bò thì mang đậm mùi bò. Khu công nghiệp thì đậm mùi khí thải… Nếu dừng lại đôi chút, khứu giác có thể nói cho chúng ta rất nhiều điều vô hình vô dạng.
Khi lưu ý đến cái mũi như thế, tôi tự hỏi: làm như thế để làm gì? Chẳng lẽ là chuyện vô công rồi nghề. Có lẽ không hẳn là thế. Vì dù ý thức hay không, khi cảm nhận một mùi nào đó, tự động tôi sẽ có cảm giác khó chịu hoặc dễ chịu, tự động tôi có một lý do gì đó. Hoặc là tôi muốn thưởng thức mùi hương thơm dễ chịu kia, hoặc là tôi muốn lảng tránh mùi khó chịu đó, hoặc là tôi muốn gạt đi khỏi sự quan tâm của mình. Nói hơi mạnh, nhưng vẫn có thể nói, bất kỳ một khung cảnh nào đó đều có mùi đặc trưng, và bất kỳ một ai đó đều có mùi đặc trưng. Cái đặc trưng này dường như vô hình vô dạng và ít ai để ý, nhưng lại dường như có tác động rất lớn lên mỗi người. Tôi có thể gọi đó là cảm nhận, hoặc cảm giác. Rất khó nói về cảm giác khi đứng trong một bối cảnh, khi gặp một người; nhưng một cách vô hình, dường như cảm giác lại là cái gì đó tác động trực tiếp và rõ nhất.
Cái ác cảm hoặc thiện cảm dường như tác động ngay lập tức và kéo dài trong gặp gỡ và trong cuộc sống. Cái ác cảm hoặc thiện cảm về ai đó hoặc về nơi nào đó vừa dễ thay đổi vì nó phụ thuộc rất mong manh vào ngoại cảnh, vừa kho thay đổi vì nó gắn chặt vào cách mà bản thân tôi thường cảm nhận. Luôn có một cái gì đó vô hình vô dạng toát ra từ một người, từ một nơi; và cũng luôn có một kiểu gì đó mà tôi thường đón nhận những mùi hương ấy.
Tuy nhiên, mỗi lần vỡ ra một lẽ nào đó, là mỗi lần dường như mùi hương lại thay đổi. Khi thăm một gia đình đang nuôi con nhỏ, dù sạch tới mức nào, thì nhà ấy vẫn mang đậm mùi khai của trẻ sơ sinh. Tự nhiên, tôi có thể khó chịu, nhưng nếu tôi cảm thông với gia đình ấy và yêu thương trẻ nhỏ, tôi có thể cảm nhận sự dễ thương của mùi ấy.
Khi thăm một bệnh viện, dù vệ sinh tốt tới cỡ nào, thì vẫn mang đậm mùi thuốc và đủ mọi loại mùi nơi bệnh viện. Thoạt tiên, tôi cảm thấy khó chịu, nhưng nếu tôi đi thăm người thân, nếu tôi nằm bệnh viện, nếu tôi quan tâm những bệnh nhân khác, tự nhiên tôi đón nhận được những mùi ấy.
Khi thăm những khu ổ chuột, thoạt tiên tôi thấy khó chịu về sự lộn xộn và mất vệ sinh, nhưng nếu tôi quan tâm đến những con người đang sống ở đó, tôi sẽ cảm thấy đó thực sự là nhà của mình, tôi sẽ cảm thấy yêu mến và nể phục những con người đang sống vất vả như thế.
Khi chơi cũng một số bạn trẻ, thoạt tiên tôi sẽ cảm thấy khó chịu vì cách ăn nói thô lỗ và cách hành xử thiếu tế nhị, nhưng nếu hiểu các bạn ấy, tôi sẽ cảm thấy thân quen trong tình bạn, vì các bạn ấy không có cơ hội học hành, vì những diễn tả của các bạn là có nghĩa là tình thân và lòng tốt.
Con người thường dễ chê bai nhau theo kiểu “chó chê mèo dài đuôi”, nhưng Thiên Chúa là Cha thì không chê con cái Ngài. Khi sống với người và cảm nhận mùi đời, Thầy Giêsu đề xuất một lối rất riêng: Con Người đến không phải để lên án nhưng là để cứu vớt. Thầy đến sống giữa đàn chiên, không chê mùi chiên mà mang lấy mùi chiên. Ngài gọi tên từng con chiên. Ngài là mục tử nhân lành, hy sinh mạng sống vì chiên. Ngài đến để cho chiên được sống và sống dồi dào. Đây chính là hương thơm mà Thầy Giêsu tỏa lan suốt hai ngàn năm qua.
Tứ Quyết SJ
Đến mà xem (4): Hữu xạ tự nhiên hương
