Bạn thân mến,
Trong tháng 11 này, chúng ta đặc biệt nhớ đến những người thầy, người cô, những người đã dìu dắt và dạy dỗ ta trong hành trình làm người. Những người thầy, người cô ấy chính là những người lái đò thầm lặng chở biết bao nhiêu đoàn khách cập bến tương lai, chẳng những là kiến thức mà còn cả lối sống và sự tận tâm của các ngài.
Người lái đò vẫn thầm lặng trong chính cái đều đặn, cái hàng ngày của mình. Dòng đời ngược xuôi, có những lúc sóng yên biển lặng, có khi trời mưa giông bão tố, có những người thầy vẫn lặng lẽ đưa những thế hệ học sinh cập bến tương lai. Cập bến rồi, người ấy lại lặng lẽ về đón những chuyến đò sau. Họ vẫn kiên trì và miệt mài làm những công việc như thế. Người nhớ, kẻ quên. Sóng to, sóng nhỏ. Họ vẫn tiếp tục điều họ đã chọn Thử hỏi trong đời người, chúng ta đi qua biết bao sóng gió, gặp bao nhiêu người lái đò? Cũng vậy, có biết bao nhiêu chuyến đò đã đi ngang qua đoạn sông ấy. Vậy điều gì đã khiến cho người ta ghi khắc bác lái đò này, cô lái đò kia? – Đó là TÌNH NGƯỜI. Tình người nảy sinh từ một tương quan bền chặt và sâu sắc, chứ không hời hợt thoáng qua. Tình người cũng nảy sinh từ một tấm lòng biết ơn, mà người ta chỉ biết ơn khi ý thức rằng mình là người được nhận ơn. Tiếc rằng, đi qua nhiều con đò, người ta nghĩ rằng trả tiền đò coi như chẳng còn nợ nần gì nhau. Tiếc rằng người ta chỉ đem đặt sự hy sinh và chữ “TÂM” đằng sau chữ “TIỀN”. Nhưng người đời dù có nghĩ thế nào, người thầy vẫn thầm lặng đưa những chuyến đò băng qua những con sông đầy sóng to gió lớn của lợi và danh.
Tình người nảy sinh từ một tương quan bền chặt và sâu sắc, chứ không hời hợt thoáng qua. Tình người cũng nảy sinh từ một tấm lòng biết ơn, mà người ta chỉ biết ơn khi ý thức rằng mình là người được nhận ơn.
Người lái đò thầm lặng cũng là bởi người ấy biết lắng nghe. Có lẽ trong cuộc đời này, một trong những điều khó khăn nhất là lắng nghe. Có những người chỉ muốn nói về những thành công trong quá khứ của mình, để thế hệ trẻ tròn mắt nể phục. Nhưng có những người dành thời gian để lắng nghe. Người ta chỉ biết lắng nghe khi có sự nhạy bén và quan tâm thực sự. Làm cho người ta ngưỡng mộ đã khó, nhưng để người ta yêu mến thì càng khó hơn. Khi ngưỡng mộ, người ta chỉ đứng xa xa ngắm nhìn. Còn khi yêu mến, người ta sẽ đến gần và tỏ bày cuộc sống. Khi đứng xa, người ta chỉ có thể thấy những điều bên ngoài. Còn khi đến gần, người ta mới cảm nếm được những cố gắng và nỗ lực, những lo lắng và cả những cuộc chiến nội tâm. Có những người thầy đã lắng nghe với tất cả sự kiên nhẫn, trân trọng và thương yêu.
Người ta chỉ biết lắng nghe khi nào biết đặt câu hỏi. Những câu hỏi giúp người ta khám phá ra dần những điều còn ẩn kín, làm cho những điều mù mờ được sáng tỏ, và những điều giả trá được tỏ lộ. Khi đặt câu hỏi, người thầy giúp học trò của mình khám phá ra những chân lý – chân lý của kiến thức và chân lý của cõi lòng. Khi đặt câu hỏi, người thầy cũng để mình bị chất vấn. Lớp học do đó không chỉ là lớp học của thầy cho trò, mà là lớp học dành cho tất cả những ai tìm kiếm Sự Thật. Một cô học trò lém lỉnh đã kể lại rằng: Có một lần nọ, em đã muốn thử thách thầy giáo của mình nên đã đặt ra câu hỏi thách đố. Những tưởng thầy sẽ trả lời ngay lập tức, nhưng thầy bảo: “Vấn đề này thầy cũng không chắc chắn, để thầy về tìm hiểu lại ngày mai sẽ trả lời em.” Cái tính xốc nổi muốn thử thách nhau, muốn khẳng định mình của đám học trò lại được đáp trả bằng sự khiêm tốn. Ông không coi cái mác “ông thầy toàn năng” mà thiên hạ tôn cho để tự đặt mình dưới chân lý. Đúng là chỉ khi người ta muốn tìm kiếm và đặt mình dưới chân lý, người ta mới có đủ dũng khí để sống thật là mình như thế. Ông dạy cho học trò thái độ của kẻ khiêm tốn và luôn tìm chân lý. Ông im lặng để lắng nghe sự thật.
Khi đặt câu hỏi, người thầy cũng để mình bị chất vấn. Lớp học do đó không chỉ là lớp học của thầy cho trò, mà là lớp học dành cho tất cả những ai tìm kiếm Sự Thật.
Thầm lặng để nhận ra những điều thầm lặng. Chỉ vì muốn chuyển trao những gì mình đã được cho một cách nhưng không, có những người thầy đã miệt mài cả đời với niềm hạnh phúc nho nhỏ khi thấy học trò của mình tiến bộ từng ngày. Mà người ta chỉ nhìn thấy được sự tiến bộ nho nhỏ nếu biết quan sát và chăm sóc. Một người biết chăm cây sẽ chú ý tới sự phát triển của nó từng ngày. Sáng sáng, người ấy thức dậy với niềm vui vì thấy nó đang lớn lên, đang ra nhánh mới, đang đơm hoa và đang kết trái. Người ấy cũng lo âu khi thấy những nguy cơ, những mầm bệnh của nhánh cây non, và cũng phải dũng cảm để cắt tỉa nó. Trong bộ phim ‘The Giver’ – Người Truyền Ký Ức’, người thầy đã phải can đảm lắm, phải tinh tế lắm mới có thể chuyển trao không chỉ những niềm vui và hãnh diện của loài người, mà cả những đau khổ, những tổn thương và sai lầm. Và một khi đã trao lại những kiến thức, những ký ức của nhân loại, ông thầm lặng dõi theo chọn lựa của cậu học trò. Chỉ sự tinh tế mới thấy được những chuyển biến của lớn lên, của thụt lùi. Sự tiến bộ và lớn lên của một thế hệ mới, thế hệ tương lai của dân tộc là một con đường dài đòi hỏi nhiều kiên nhẫn.
Đôi khi, người ta dễ để mình bị cuốn theo cái mau qua của thế giới vật chất, với những lo toan của cơm áo gạo tiền hay thành công trước mắt, người ta có thể nghĩ đến chuyện mua bán cả tri thức và lương tâm. Một em học sinh khi được hỏi về người thầy mà em nhớ nhất, em bảo rằng: “Em không thấy ấn tượng nhiều về các thầy cô của mình. Bởi khi đi học toàn áp lực, không tìm thấy niềm vui.” Và với em, những bài thơ về người thầy, người cô dường như là một thứ xa xỉ, bởi điểm số và thành tích đã in hằn những nỗi đau cho tuổi học trò. Cũng có khi, cái mặc định khách quan rằng: trò phải kính trọng thầy đã trở thành rào cản để người ta suy nghĩ thực sự về tình thầy trò thiêng liêng ấy. Tình mến chỉ xuất hiện trong tương quan giữa người với người. Vinh quang, kỳ tích có thể mang lại niềm vui chiến thắng trong giây phút ngắn ngủi, những lối nghĩ, lối sống của cả một thế hệ là điều quan trọng hơn cả. Cái gọi là tồn tâm dưỡng tính đôi khi không quan trọng bằng điểm số và danh dự. Có lẽ, vấn đề không chỉ là những kiến thức mà còn là tâm thế sử dụng và tiếp cận kiến thức. Ước gì xã hội không vắng bóng những người thầy nâng “tầm” con người nhờ chữ “tâm”.
Lúc này, ta hãy dành ít phút cầu nguyện cho những người thầy người cô của chúng ta, những người nghiêm khắc hay dịu hiền, những người ta được gặp lại hay những người đã khuất, những người ta vẫn còn ghi khắc trong tâm hồn hay những người ta chưa một lần chợt nhớ. Ước gì ta được trở lại những khoảnh khắc tinh khôi nhất của đời học trò. Và ước gì ta cũng cống hiến với sự tận tâm, khiêm tốn và yêu mến chân lý trong công cuộc truyền trao những tri thức mình được lãnh hội cho thế hệ tương lai.
Trần Đỉnh, S.J.
