Jack Carroll, một thí sinh 14 tuổi tham gia cuộc thi Tài năng của nước Anh đã chia sẻ: “Sẽ không bao giờ em được giống như Usain Bolt[1]. Số phận sắp đặt rồi.” Lời nói của em khiến cho tôi chút băn khoăn về số phận của mỗi người trong cuộc đời.
Cuộc đời của mỗi người có những số mệnh khác nhau: giàu có, nghèo đói, đau khổ, bệnh tật, sức khỏe, thất bại, thành công, tài năng, bất tài, vô dụng, … Chẳng ai có thể tự chọn cho mình một điều kiện nhất định để sinh ra. Tôi nhớ đến câu nói của ai đó rằng: “Chẳng ai chọn cửa mà sinh”.
Phải chăng cuộc đời của mỗi người là một sự tình cờ? Tình cờ tôi được sinh ra trong một xã hội, trong một gia đình, trong một tổ chức đoàn thể, trong một tôn giáo và hiện tại của đời tôi phụ thuộc vào sự tình cờ ấy? Số mệnh của tôi là thế nên tôi không thể thay đổi được điều gì? Mọi sự đều tùy thuộc vào sự thay đổi của số phận?
Niccolo Machiavelli, một nhà triết học người Ý đã viết: “Số mệnh định đoạt một phần những công nghiệp của ta và ta phải dành quyền chủ động phần còn lại”. [2] Tác giả của câu nói trên không phủ nhận vai trò của số mệnh sẽ diễn ra trong cuộc đời của mỗi người. Tuy nhiên, theo ông, mỗi người cũng có một vai trò nhất định trong việc định đoạt cuộc đời của mình nơi số mệnh đã định sẵn. Ta không thể đổ lỗi cho số phận thất bại nếu ta chưa cố gắng hết sức trong công việc đã làm. Ta không thể đổ lỗi cho kết quả cục thảm hại của kỳ thi khi ta lại là một kẻ lười biếng, trễ nãi trong việc học tập.
Cuộc đời luôn có những điều bất ngờ xảy đến.
Một người bạn của tôi, trong một lần tình cờ đi khám sức khỏe tổng quát, sau khi có kết quả xét nghiệm máu và chụp phim phổi, bác sĩ kết luận có một khối u ác tính trong phổi. Cuộc đời của bạn tôi đã khác.
Cách đây không lâu, trên một tờ báo nọ có đăng tin, một chị bán ve chai tình cờ nhặt được một số lượng lớn tiền Yên Nhật. Sau một thời gian đăng tin lên báo, không có ai đến nhận. Theo pháp luật, chị được quyền sử dụng số tiền ấy. Cuộc đời chị bước sang một trang mới.
Những biến đổi bất ngờ vui buồn xảy đến dường như cho ta một nhận định: số mệnh cũng thay đổi. Thực sự, số mệnh của ta thay đổi hay số mệnh của ta là cái số mệnh đã thay đổi đó. Dù số mệnh đó là gì đi nữa, tôi cũng tin rằng điều quan trọng là thái độ của ta trước sự thay đổi đang diễn ra từng ngày trong cuộc sống.
Machiavelli đã viết: “Số mệnh thay đổi, con người thì hành động cố chấp, gặp lúc trái ngược, con người sẽ thất bại khốn đốn.” Những đổi thay diễn ra trong cuộc đời như một việc phải xảy đến cho tất cả mọi người. Không ai có thể biết trước được ngày mai. Nếu trước những thay đổi, ta hành động cố chấp, không thuận theo những thay đổi, ta đã giết chính mình trong những thất bại.
Tôi vẫn nhớ, hằng năm, đến những ngày sau khi có kết quả của kỳ thi đại học, đọc tin trên báo, vẫn là những tin quen thuộc về những áp lực xảy đến với những thí sinh thi rớt kỳ thi đại học. Kết cục của những thí sinh ấy có thể là một gia đình rạn nứt, là một cái chết thương tâm không đáng có, là sự mất niềm tin về chính mình. Kết cục ấy phải chăng là hành động cố chấp của con người trước sự thay đổi của số mệnh?
Trong niềm tin của một người Công giáo, Lời của Đức Giêsu trong Kinh Thánh cho tôi một thái độ trước những thay đổi: “Anh em hãy tỉnh thức và cầu nguyện”. Tỉnh thức để nhận ra những thay đổi đang diễn ra về thể lý cũng như tinh thần trong chính ta qua những biến cố gặp phải thường ngày. Tỉnh thức để nhận ra những thay đổi đang diễn biến bên ngoài xã hội trong nước cũng như ở khắp nơi trên thế giới. Nhận ra là để cầu nguyện nhằm xin một sức mạnh và một sự ứng trực trước những thay đổi. Cầu nguyện để trở nên một người hữu ích cho Chúa và cho tha nhân trong “số mệnh” của mình.
Số mệnh đã sắp đặt sắp sẵn cho Jack Carroll. Với chững bại não, em không thể trở thành một vận động viên điền kinh chuyên nghiệp, nhưng em đã chọn cho mình một thái độ qua câu nói em đã chia sẻ: “Nhưng em có thể phát huy điểm mạnh của mình là đem lại niềm vui cho tất cả mọi người.” Bản thân mỗi người đều có sẵn một giá trị. Mỗi người ai cũng có một điểm mạnh, điểm yếu tạo nên một nét cá vị cho chính bản thân. Số mệnh có thể thay đổi nhưng thái độ nhận thức đúng đắn giá trị của bản thân trước những thay đổi thì luôn bất biến vì trong giá trị ấy, mỗi người là một cá thể đặc biệt và không ai có thể lấy mất đi.
Đức Thiện, SJ.
[1] Vận động viên điền kinh chạy nhanh nhất thế giới cự ly 100 và 200m
[2] MACHIAVELLI, Niccolo, Quân vương, translated by Phan Huy Chiêm, Chương XXV
