Ở Navarra 1517 không có chiến tranh, nhưng cũng không có hòa bình: chỉ là một cuộc hưu chiến. Đó là một điểm nóng, một lò thuốc súng. Trong 4 năm phục vụ phó vương, thánh I-nhã hầu hết ở tại Pamplona. Pamplona không phải là Arévalo: không có những cuộc thăm viếng của vua, không có lễ lạc, không có tin tức từ thế giới mới. Ở đó, ngủ không yên giấc, đi đường không yên tâm. Đến đâu cũng thấy những ánh mắt hăm dọa. Ở Navarra, phục vụ có nghĩa là “ban ngày cực nhọc … ban đêm canh thức”[5], dưới trướng một nhân vật bị đa số dân chúng ghét. Lần lượt những người của năm 1512 qua đời, nhường chỗ cho người mới: Đức Giáo Hoàng mới là Lêô X, vua Pháp là François I, vua Tây Ban Nha là Carlos I. Con của vua Jean d’Albret là Henri tìm cách chiếm lại Pamplona. Vua Fernando chết (1516), rồi hồng y nhiếp chính Cisneros chết (1517): mỗi lần được coi là cơ may nhưng rồi không đi đến đâu. Phó vương cấm không được nói Navarra thuộc về nhà Albret, cho phá hủy các lâu đài của phe Agramenteses chống đối[6], đồng thời tăng cường phòng thủ Pamplona: xây pháo đài kiên cố hạng nhất tại Tây Ban Nha. Thánh I-nhã lọt vào giữa bộ chỉ huy của một đoàn quân chiếm đóng. Ngài đến đó làm gì nếu không phải vì muốn tìm cơ may để tiến thân nhanh? Pedro de Leturia cho rằng ở Arévalo thánh I-nhã đã sống phóng túng, còn tại Navarra, “nói cho cùng thì nghiêm túc hơn, kỷ luật hơn, và xét về mặt nhân loại thì có kết quả hơn”, nhưng vẫn “tiếp tục sống theo tinh thần thế gian”[7].
Trận chiến tại Pamplona năm 1521: 1) chắc chắn không phải chỉ vì Chúa và Hội Thánh; 2) ngài gần như nắm chắc cái chết; 3) một chút hy vọng giữ được thành nhờ viện binh: vừa tỏ lòng trung thành, vừa lập được chiến công. Thánh I-nhã nói về những mơ mộng tại Loyola sau đó: “Đã quyết chí theo đuổi thế gian”[8] và “trong số tất cả những ý tưởng phù phiếm đến trong trí, có một điều chi phối và xâm chiếm tâm hồn đến nỗi kẻ ấy mơ mộng suốt hai, ba hay bốn giờ mà không nhận ra. Kẻ ấy tưởng tượng những điều phải làm cho một thiếu nữ quí phái, phương tiện sẽ dùng để đến nơi nàng ở, những vần thơ, những lời lẽ sẽ nói với nàng, những chiến công sẽ phải có để dâng cho nàng”[9]. (Hk 6). Rõ ràng thánh I-nhã chưa hoán cải theo nghĩa là hướng cuộc sống về Chúa, nhưng chỉ nghĩ đến “thế gian”.
Có thay đổi là ngài ham mê võ nghệ hơn: 1) không dựa vào một người như Juan Velázquez de Cuellar nữa, mà vươn lên bằng chính sức của mình; 2) con đường nhanh nhất là chiến công. Navarra không phải là nơi để ngài chiến đấu cho Thiên Chúa, nhưng cho chính mình. Nói về trận đánh Pamplona năm 1521, J. Nadal cho biết thánh I-nhã “chiến đấu dũng cảm vì vua, danh dự và vinh quang.”[10] Có thể nói thay vì đi đường lớn, ngài quyết định đi đường tắt[11].
