Hàng năm, Giáo Hội mừng kính trọng thể Thánh Cả Giuse với hai tước hiệu: Thánh Giuse, Bạn trăm năm Đức Trinh Nữ Maria (19/03) và Thánh Giuse Công Nhân (01/05), và còn dành cả tháng 03 để kính Ngài. Thánh Giuse không chỉ là Bổn mạng của nhiều người, nhiều nơi, nhưng còn là Bổn mạng của Giáo Hội hoàn vũ. Cách riêng, trong thư công bố sách Phụng Vụ Dòng Tên mới ngày 03/12/2012, cha Nguyên Bề Trên Cả Dòng Tên Adolfo Nicolas nhắc nhở toàn Dòng rằng “Thánh Giuse là Thánh Bổn mạng mang tính lịch sử của Dòng Tên. Do đó, hiệp nhất và hiệp thông với Giáo Hội phổ quát, anh em Dòng Tên mừng lễ kính thánh Giuse vào ngày 19/03 nhưng với tâm tình con thảo riêng biệt.”

Mang tính lịch sử vì lòng sùng kính Thánh Giuse đã có từ thời đầu của Dòng và được các Giêsu hữu (tu sĩ Dòng Tên) truyền bá và cổ võ trên các cánh đồng sứ vụ. Thêm nữa, thánh Giuse gắn bó với người Giêsu hữu trong chính kinh nghiệm nền tảng Linh Thao của mình, và vẫn còn nêu gương cho cả Dòng và cho mỗi Giêsu hữu trên đường phục vụ Vua Hằng Sống.

Thánh Giuse với việc thành lập Dòng Tên

Chính vào ngày lễ thánh Giuse, ngày 19/03/1539, sứ mạng đầu tiên đã được Đức Phaolô III qua Hồng y Gian Pietro Carafa trao cho thánh Inhã và các bạn đường đầu tiên. Vì theo thỉnh nguyện của Đức Giám mục Siena và của nhiều viên chức khác, Đức Thánh Cha (ĐTC) cử cha Broet cùng với cha Rodriguez đến Siena với sứ mạng cải tổ 2 đan viện nữ Sant’ Agnese và San Prospero của dòng Biển Đức.

Nếu việc dâng mình cho ĐTC cuối năm 1538 được thánh Phêrô Favre coi là ”một ân sủng đặc biệt” và là “nguồn gốc và nền tảng chính yếu” của Dòng, tức là sự định hình tính chất căn bản của sứ mạng tông đồ mà Dòng sẽ đảm nhận là từ Vị Đại Diện Đức Kitô thì việc ĐTC chính thức sai các bạn đầu tiên đi sứ mạng vào Mùa Chay 1539 có thể coi là “sự khởi đầu của tiến trình pháp lý” dẫn tới việc thành lập Dòng Tên. Vì trước đó, dầu gắn bó thân thiết trong vùng một tinh thần nhưng nhóm bạn của thánh Inhã vẫn chưa có ý định lập một dòng tu mới. Việc hai cha Broet và Rodriguez nhận sứ mạng đi Siena chỉ là khởi đầu. Thêm nữa, từ nhiều nơi, các vị vương hầu cũng như các Giám mục xin ĐTC gửi các bạn của thánh Inhã đến giúp. Một nguy cơ thật sự: Đoàn Giêsu sắp tan rã. Mỗi người mỗi sứ mạng đang đến cận kề. Trong khi đó, do gương sáng và thành quả tông đồ, có nhiều người muốn gia nhập nhóm. Phải làm gì? Hợp hay tan?

Đó chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới Cuộc bàn định mang tính lịch sử của nhóm bạn vào Mùa Chay 1539 về tương lai của nhóm. Và sau 40 ngày ăn chay, cầu nguyện và bàn luận, các bạn đã đi đến quyết định là sẽ tuyên khấn vâng phục một người trong nhóm, từ đó thiết lập một dòng tu mới trong Giáo Hội. Đây được coi là bước khởi đầu của một tiến trình gần sẽ dẫn tới việc ĐTC phê chuẩn một dòng tu mới mang tên Chúa Giêsu. Thật vậy, sự phê chuẩn chính thức đã xảy ra vào ngày 27/09/1540 qua trọng sắc “Đoàn Quân Chiến Đấu” (Regimini Militantis Ecclesiae) của Đức Phaolô III. Trước đó, ngày 03/09/1539, chính vị Giáo Hoàng này đã phê chuẩn Dòng bằng miệng: “Ở đây có Chúa Thánh Thần,” khi nghe Hồng y Contarini đọc về “Bản Năm Chương” của các bạn đường.

Như vậy, nếu việc tự nguyện dâng mình cho ĐTC cuối năm 1538, và Cuộc bàn định Mùa Chay 1539 của các bạn đầu tiên là những “điều kiện cần” thì việc ĐTC cử các bạn đi sứ vụ (19/03/1539) và phê chuẩn trọng sắc “Đoàn quân chiến đấu” (27/09/1540) được coi là những “điều kiện đủ” hoàn tất tiến trình pháp lý hình thành một dòng tu mới trong Giáo Hội Công Giáo, một sự đón nhận cách chắc chắn hơn các bạn vào trong sự tuân phục và phục vụ Vị Đại Diện Đức Kitô.

Thánh Giuse cùng khai mở những sứ mạng mới của Dòng Tên

Sau Công Đồng Trentô, các Giêsu hữu đã đóng một vai trò quan trọng trong việc cổ võ lòng sùng kính thánh Giuse. Các thần học gia nổi tiếng của Dòng Tên như thánh Phêrô Canisiô, Cornelius à Lapide, và Francisco Suárez đã siêng năng khuyến khích việc tôn kính thánh Giuse. Sử gia Dòng Tên chuyên viết tiểu sử các thánh, Johannes Bollandus (1596-1665), cho biết rằng ở Tây Ban Nha, Pháp và Hà Lan, tất cả các nhà thờ thuộc các trường đại học của Dòng Tên đều được cung hiến cho thánh Giuse. Các Giêsu hữu ở Lyons là những người đầu tiên xây dựng một nhà thờ để tôn vinh thánh Giuse ở Pháp.

Các Giêsu hữu mang theo lòng yêu mến sâu xa của mình đối với thánh Giuse tới cả các vùng truyền giáo khắp châu Mỹ, bắt đầu bằng việc đặt tên cho sứ mạng đầu tiên giữa những người Huron vào năm 1638 (St. Joseph ở Sillery, thành phố Quebec), và đặt tên cho những ấp ban đầu tại Paraguay. Và, tất nhiên, nhà thờ Công Giáo đầu tiên ở Philadelphia là Old St. Joseph’s, được thành lập vào năm 1733 bởi cha Joseph Greaton, S.J.

Còn ở Á Châu huyền bí, nhóm thừa sai Dòng Tên thứ hai đặt chân đến Đàng Ngoài (đất Việt) gồm hai thừa sai Pedro Marquez (người Bồ Đào Nha) và Alexandre de Rhodes (người Avignon). Thuyền của các ngài cập bến Cửa Bạng, Thanh Hoá đúng vào sáng ngày lễ thánh Giuse hiển vinh (19/03/1627) với trời quang đãng, sau một đêm chống trọi với “một trận bão rất lớn, làm tàu lay chuyển rất hiểm nghèo… làm cho thuỷ thủ rất sợ hãi.” Để ghi nhớ giây phút đầu tiên bước chân lên đây, 2 vị tự đặt thêm một tên cho Cửa Bạng là Cửa thánh Giuse, vì các ngài “may mắn được vào bến đúng ngày lễ kính Người và chúng tôi hy vọng Thiên Chúa để ngài làm vị quan thày bảo hộ và làm cha nuôi giáo đoàn Đàng Ngoài mới khai sinh này.” Sau này, Công nghị Phố Hiến ngày 14/02/1670, điều 34 cũng long trọng nhận thánh Giuse là quan thầy của Giáo Hội Đàng Ngoài, và đã được Đức Clêmentê X châu phê ngày 23/12/1673.

Thánh Giuse và đời sống người Giêsu hữu

Trong Linh Thao, thánh Inhã nhắc đến thánh Giuse trong những bài suy niệm Tin Mừng về cuộc đời trần thế của Chúa chúng ta, ở 7 tiền nguyện nhằm giúp thao viên nhớ đến các bối cảnh lịch sử của giai đoạn đầu cuộc đời Chúa Cứu Thế (Linh Thao số 111, 114, 264, 265, 269, 270). Thánh Inhã đề cập đến thánh Giuse cho những người con thiêng liêng của mình như một gương mẫu về thẩm quyền của người cha và sự vâng lời thánh thiện.

Chiêm ngắm sự thinh lặng của thánh Giuse, mỗi anh em Giêsu hữu cùng cầu nguyện cho Giáo Hội và mỗi người biết nghe Tiếng Chúa giữa những ồn ào, lộn xộn của thế giới này, biết thinh lặng giữa sóng gió và nghịch cảnh của cuộc đời. Dù ít lời mà nhiều tình yêu còn hơn nhiều lời mà không tình yêu. Đúng như thánh Inhã viết trong Linh Thao: “Tình yêu được thể hiện bằng hành động hơn là lời nói” (LT 230).

Lạy Thánh Cả Giuse, xưa đã được Thiên Chúa trao cho quyền làm cha để chăm sóc Thánh Gia, thì nay cũng rộng tay che chở và thăng tiến Dòng Chúa Giêsu như gia đình của ngài.

Lạy Thánh Cả Giuse, bổn mạng của “Dòng nhỏ bé” mang Danh Chúa Giêsu,

Xin cầu với chúng con và cho chúng con.

Xin làm việc với chúng con và cho chúng con. Amen!

Hv Văn Quynh, S.J. tổng hợp