« Người được Thánh Thần dẫn đi trong hoang địa
và chịu quỷ cám dỗ »
(Lc 4, 1-13)
1 Đức Giê-su được đầy Thánh Thần, từ sông Gio-đan trở về.2 Suốt bốn mươi ngày, Người được Thánh Thần dẫn đi trong hoang địa và chịu quỷ cám dỗ. Trong những ngày ấy, Người không ăn gì cả, và khi hết thời gian đó, thì Người thấy đói.3 Bấy giờ, quỷ nói với Người: “Nếu ông là Con Thiên Chúa thì truyền cho hòn đá này hoá bánh đi! “4 Nhưng Đức Giê-su đáp lại: “Đã có lời chép rằng: Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh.”
5 Sau đó, quỷ đem Đức Giê-su lên cao, và trong giây lát, chỉ cho Người thấy tất cả các nước thiên hạ.6 Rồi nó nói với Người: “Tôi sẽ cho ông toàn quyền cai trị cùng với vinh hoa lợi lộc của các nước này, vì quyền hành ấy đã được trao cho tôi, và tôi muốn cho ai tuỳ ý.7 Vậy nếu ông bái lạy tôi, thì tất cả sẽ thuộc về ông.”8 Đức Giê-su đáp lại: “Đã có lời chép rằng: Ngươi phải bái lạy Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi, và phải thờ phượng một mình Người mà thôi.”
9 Quỷ lại đem Đức Giê-su đến Giê-ru-sa-lem và đặt Người trên nóc Đền Thờ, rồi nói với Người: “Nếu ông là Con Thiên Chúa, thì đứng đây mà gieo mình xuống đi!10 Vì đã có lời chép rằng: Thiên Chúa sẽ truyền cho thiên sứ gìn giữ bạn.11 Lại còn chép rằng: Thiên sứ sẽ tay đỡ tay nâng, cho bạn khỏi vấp chân vào đá.”12 Bấy giờ Đức Giê-su đáp lại: “Đã có lời rằng: Ngươi chớ thử thách Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi.”
13 Sau khi đã xoay hết cách để cám dỗ Người, quỷ bỏ đi, chờ đợi thời cơ.
(Bản dịch của Nhóm CGKPV)
“Cám dỗ” và “thử thách” là cùng một từ trong tiếng Hi lạp; tiếng Anh và tiếng Pháp cũng chỉ có một từ, to tempt, tenter. Trình thuật Tin Mừng kể lại những “cám dỗ”, vì đến từ ma quỉ. Nhưng cũng thể nói rằng, đó là “thử thách”, vì liên quan đến lòng tin mà Đức Giê-su đặt để nơi Thiên Chúa, chứ không phải là vấn đề luân lí hay giới tính. Theo St 3, thái độ nội tâm nghi ngờ Thiên Chúa, loại trừ Thiên Chúa ngay trong lòng của mình, mới là gốc của mọi tội.
Nhưng Thiên Chúa cũng “thử thách” con người ngay từ khởi đầu của ơn tạo dựng, đó là hình ảnh “trái cấm” (x. St 2, 16-17), tượng trưng cho tất cả những cái thiếu, nhất là cái thiếu “trung tâm”, những sự bất toàn nơi con người và nơi thế giới sáng tạo; vì thế, thân phận con người là một thử thách.
Nhưng, Thiên Chúa thử thách con người với mục đích khác hẳn, giống như trong sư phạm huấn luyện; thật vậy, Ngươi thử thách là để cho chúng ta lớn lên trong tương quan tình yêu và nhưng không với Chúa; còn Ma Quỉ, và những người hành động theo Ma Quỉ, ý thức hay không ý thức, thử thách người khác nhằm mục đích lên án; theo nghĩa này “thử thách” được gọi là “thử” hay “giăng bẫy”, như những người Pha-ri-sêu và luật sĩ hay làm để hại Đức Giê-su; và ở mọi thời, nhất là thời nay, người ta hay làm hại nhau theo kiểu này, và nhiều khi dưới bỏ bọc huấn luyện hay thử luyện[1].
Ngoài ra, loài người chúng ta cũng “chuyên môn” thử thách Chúa và thử thách nhau; trong trường hợp này, thử thách có nghĩa là: không tin, nên thử cho biết. Nhưng vì đã không tin, nên loài người chúng ta sẽ thử thách Chúa và thử thách nhau không cùng. Bởi lẽ, tin không phải đến từ biết, vì người ta không biết hết về Chúa và về nhau, nhưng đến từ quyết định tự do của con tim; tin là quà tặng của con tim (điều này được minh họa thật rõ trong tình yêu nam nữ). Trường hợp của người ghen tương là tiêu biểu: người này đòi biết mới tin, nhưng làm sao biết hết, để tin? Và khi nhận ra rằng, mình không thể biết hết, thì thay vì lựa chọn tin tưởng, người này lựa chọn không tin, nghi ngờ, và từ đó đưa ra những quyết định và hành động phá hủy.
Công trình của Thiên Chúa là con người tin vào Đấng Ngài sai đến. Tin là cả một công trình; chính vì thế, công trình của ma quỉ cũng phải là làm cho con người không tin, nghi ngờ; và không tin vào Thiên Chúa, sẽ tất yếu tin vào những điều khác, thuộc về ma quỉ và sự chết. Không tin nơi Thiên Chúa, thì người ta sẽ thuộc về sự chết, làm việc sự chết, bởi vì sự chết là mạnh nhất, có khả năng xí xóa tất cả, giải quyết mọi vấn đề, và nhất là làm cho mọi người đều có kết cục như nhau!
1. Hoang địa
Trong biến cố chịu phép rửa, Đức Giê-su được nhìn nhận là Con Thiên Chúa; nhưng điều này không miễn cho Người khỏi chịu thử thách, do chính Thần Khí dẫn đưa. Như thế, Người muốn chia sẻ thân phận đầy thử thách của loài người chúng ta, và qua đó, chia sẻ chiến thắng thử thách cho chúng ta. Bởi vì cả loài người và từng người chúng ta, không ai đứng vững được trước thử thách và cám dỗ.
Đức Giê-su được đầy Thánh Thần, từ sông Gio-đan trở về.
Suốt bốn mươi ngày, Người được Thánh Thần dẫn đi trong hoang địa và chịu quỷ cám dỗ.
(c. 1-2)
Nhưng tại sao Thần Khí đưa Đức Giê-su vào sa mạc hay hoang địa, chứ không phải là nơi nào khác? Đó là vì, trong bối cảnh lịch sử cứu độ và nhất là khởi đi từ kinh nghiệm Xuất Hành và hành trình tiến về Đất Hứa của Israel, hoang địa là nơi Thiên Chúa dẫn con người vào để gặp gỡ Ngài ; và để gặp gỡ Thiên Chúa, con người phải bỏ lại tất cả phương tiện, công việc, những lo lắng, những ràng buộc, những ngẫu tượng hay thần tượng như tiền bạc, danh vọng, lạc thú, để được tự do và bình tâm. Như xưa kia, Dân Chúa đã phải bỏ lại “Ai Cập” và tất cả những gì thuộc về “Ai Cập” ở đàng sau; nhưng như chúng ta đều biết, điều này không dễ dàng, vì họ bỏ ra đi, nhưng trong lòng còn đầy quyến luyến.
Do đó, hoang địa còn là nơi của thử thách, nhất là thử thách về lòng tin. Thật vậy, hoang địa là nơi không nhiều lương thực hay nước uống, để con người chỉ sống bằng của ăn, của uống, như là ơn Chúa ban từng ngày, giống như em bé được mẹ nuôi nấng từng ngày ; hoang địa là nơi của thiếu thốn, đói khát, gian nan, đau khổ cùng cực ; vì vậy, trong những hoàn cảnh như thế, con người còn nhận ra sự hiện diện quan phòng của Chúa hay không, còn tín thác nơi tình yêu trung tín của Người hay không ? Như lời Thánh Vịnh diễn tả : « Tôi đã tin, cả khi mình đã nói : ôi nhục nhã ê chề ». Ngoài ra, hoang địa còn là nơi không có đường đi, để con người chỉ nhận Lời Chúa là « ngọn đèn soi cho con bước, là ánh sáng chỉ đường cho con đi » (Tv 119, 105).
Xin cho chúng ta cũng ước ao để cho Thánh Thần thúc đẩy, hướng dẫn và ban sức mạnh, để sống bốn mươi ngày của Mùa Chay Thánh như là thời gian sống trong « hoang địa », nghĩa là thời gian :
- Chúng ta được mời gọi từ bỏ ma quỉ và những gì thuộc về ma quỉ ; từ bỏ thái độ tôn vinh, tuyệt đối hóa những phương tiện chóng qua như tiền bạc, phương tiện, của cải ; từ bỏ những gì làm cho chúng ta trở nên nô lệ, mất tự do, như danh vọng, lạc thú.
- Chúng ta được mời gọi tín thác nơi tình yêu muôn ngàn đời của Chúa, được thể hiện nơi Đức Giê-su Ki-tô, ngay trong những hoàn cảnh thử thách, thiếu thốn, bệnh tật, tai họa, đau khổ, thuộc về thân phận con người và số phận của mỗi người chúng ta.
- Và chúng ta được mời gọi lắng nghe Lời Chúa và sống bằng Lời Chúa. Bởi vì mọi sự sẽ qua đi, cho dù bây giờ rất quan trọng đối với chúng ta, và chỉ có Lời Chúa mới bền vững, mới là đường đi và ban sự sống hôm nay và mãi mãi.
2. Ba thử thách
Trong cả ba thử thách hay cám dỗ, quỉ nói một lời, Đức Giê-su đáp lại một lời. Và Ngài luôn luôn dựa vào Kinh Thánh, nghĩa là Lời Chúa:
Đã có lời chép rằng…
(c. 4, 8 và 12)
Như thế, Lời Chúa là vũ khí tốt nhất để chiến đấu và chiến thắng ma quỉ, bất cứ thứ quỉ nào. Bởi vì, tên quỉ đến thử thách Đức Giê-su, phải là thứ quỉ cao cấp nhất và hùng mạnh nhất.
a. Thử thách thứ nhất
Thử thách thứ nhất liên quan đến nhu cầu căn bản nhất của con người, và cũng là của mọi sinh vật, đó là nhu cầu ăn uống:
Bấy giờ, quỷ nói với Người: “Nếu ông là Con Thiên Chúa thì truyền cho hòn đá này hoá bánh đi! “
(c. 3)
Hơn nữa, Ngài đang rất đói bụng, vì “trong những ngày ấy, Người không ăn gì cả” (c. 2). Trong sa mạc, dân Do Thái cũng bị thử thách về ăn uống (x. Ds 21, 4-5). Nhu cầu ăn uống tượng trưng cho mọi nhu cầu của con người: tiền bạc, của cải, phương tiện đi lại, truyền thông, giải trí đủ loại, nhà ở, việc học, việc làm… Ngày nay, con người có biết bao nhiêu là nhu cầu, càng ngày càng nhiều: nhu cầu thúc đẩy sản xuất, sản xuất tạo ra nhu cầu. Vòng xoáy này là không cùng và đang gây tác hại cho sự sống: sự sống thiên nhiên và sự sống của con người, cả ở bình diện thể lý lẫn nhân bản và nhân linh. Đức Giê-su đáp lại bằng cách trích dẫn Kinh Thánh:
Nhưng Đức Giê-su đáp lại: « Đã có lời chép rằng:
Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh. »
(c. 4; Đnl 8, 3)
Và Sách Đệ Nhị Luật còn viết thêm: « nhưng còn sống nhờ mọi lời miệng ĐỨC CHÚA phán ra ». “Bánh” tượng trưng cho mọi nhu cầu. Lời Chúa là Lời thốt ra từng miệng Thiên Chúa; nhưng Lời này lại được lắng nghe ngang qua rất nhiều trung gian: sáng tạo, lịch sử, cuộc đời, cuộc sống và nhất là Sách Thánh; Lời Chúa cũng tác tạo và cư ngụ trong mọi tương quan tin tưởng, yêu thương, chia sẻ, bao dung, cảm thông, tha thứ, đón nhận. Vì đó là những tương quan làm phát sinh sự sống và nuôi dưỡng sự sống, sự sống ở mức độ căn bản nhất; bởi vì, nếu không, người ta sẽ sẵn sàng hủy diệt sự sống nhân linh ngay từ trong trứng nước.
Lời Chúa là Lời ban sự sống, sự sống hằng ngày và sự sống muôn đời của chúng ta. Chính vì thế, “Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, nhưng còn sống nhờ mọi lời miệng ĐỨC CHÚA phán ra ».
b. Thử thách thứ hai
Để làm bá chủ thế giới cùng với vinh hoa lợi lộc, chỉ có một cách duy nhất mà thôi, đó là bái lạy ma quỉ:
Rồi nó nói với Người: “Tôi sẽ cho ông toàn quyền cai trị cùng với vinh hoa lợi lộc của các nước này, vì quyền hành ấy đã được trao cho tôi, và tôi muốn cho ai tuỳ ý. Vậy nếu ông bái lạy tôi, thì tất cả sẽ thuộc về ông.”
(c. 6-7)
Điều này có nghĩa là, phải làm tay sai cho sự dữ, hành động theo sự dữ, đồng hóa mình với sự dữ. Lịch sử loài người chứng minh điều này, không chỉ đối với các quốc gia, mà cả với Giáo Hội, nếu quan niệm như một siêu cường quốc, một quốc gia hoàn hảo, làm bá chủ thế giới. Khi đó, tất yếu sẽ có thánh chiến, thanh lọc đức tin, toàn án, lưu đày, hỏa thiêu, lên án các dân ngoại và các tôn giáo, tranh dành ranh giới… Để đối lại, Đức Giê-su trích dẫn Lời Thiên Chúa, đã được cô đọng thành giới răn:
Đã có lời chép rằng: « Ngươi phải bái lạy Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi, và phải thờ phượng một mình Người mà thôi. »
(c. 8)
Đây không chỉ là nghi thức phụng tự, nhưng là cả một cuộc sống, ngang qua những tương quan, các lựa chọn cụ thể và cách sử dụng “những sự khác” khởi đi và hướng tới việc “ca tụng, tôn kính và phụng sự” Chúa. Đức Giê-su nói điều Ngài sống và Người sẽ sống đến cùng trên đồi Can-vê, lựa chọn “thờ phương một mình Thiên Chúa”.
c. Thử thách thứ ba
Trong lời của quỉ có một mâu thuẫn nghiêm trọng: là Con Thiên Chúa, nhưng lại muốn thử thách Thiên Chúa ! Đó là, tự đặt mình trong tình trạng nguy hiểm, để buộc Thiên Chúa phải ra tay, để biết, nghĩa là kiểm chứng Thiên Chúa có thương mình thật không!
Trong Kinh Thánh, câu nói “thử thách Thiên Chúa” mang một ý nghĩa đặc biệt, đó là không tin Thiên Chúa. Đó là lựa chọn của Ông Bà Nguyên Tổ (x. St 3, 1-7), của Dân Chúa trong sa mạc (x. Ds 14, 22: thử thách 10 lần; Tv 106, 14), của các vị lãnh đạo dân Do Thái đòi Đức Giê-su xuống khỏi thập giá, của những người không tin thuộc mọi thời, của những lúc chúng ta nghi ngờ Thiên Chúa.
Bằng đó dữ kiện, đủ để chúng ta rút ra kết luận: yếu tính của Tội Nguyên Tổ là không tin nơi Thiên Chúa, không tín thác nơi Ngài trong thiếu thốn, gian nan thử thách của thân phận con người. Hành vi vi phạm giới răn chỉ là hệ quả của một thái độ nội tâm.
3. “Quỉ bỏ đi”
Quỉ bỏ đi, và theo thánh sử Mát-thêu, có các sứ thần tiến đến phục vụ Đức Giê-su (x. Mt 4, 11). Như thế, chính khi chiến thắng ma quỉ, Đức Giê-su thuộc về Thiên Chúa. Và điều này đã loan báo mầu nhiệm Vượt Qua rồi:
- Không làm phép lạ để thỏa mãn nhu cầu.
- Không thờ lạy ma quỉ, những gì thuộc về ma quỉ; nghĩa là không sống theo ma quỉ, theo năng động tội lỗi, bạo lực, sự dữ, sự chết, gian dối, ghen tị, nghi ngờ, ham muốn.
- Không thử thách Thiên Chúa.
Đó là con đường dẫn đến cái chết! Nhưng đó không phải là ngõ cụt, nhưng là con đường dẫn đến sự sống mới đến từ Thiên Chúa. Thực vậy, Đức Giê-su nhịn ăn bốn mươi ngày, không làm phép lạ là chết; vì thế, nếu có sống, thì Ngài sống sự sống mới, đến từ trời cao, được diễn tả bởi sự hiện diện của các thiên sứ.
Trong Mùa Chay, xin cho chúng ta biết đón nhận và sống với tâm tình tạ ơn và ca tụng, sự công chính Người trao ban cho chúng ta cách nhưng không, như thánh Phao-lô xác tín: “Nhờ một người duy nhất đã vâng lời Thiên Chúa, muôn người cũng sẽ thành người công chính” (Rm 5, 19), để chúng ta sống sự sống mới của Người ngay hôm nay, và ước ao hiểu biết, yêu mến và đi theo Người hơn trong đời sống hàng ngày và trong hành trình làm người hướng về Quê Trời của chúng ta.
Lm Giuse Nguyễn Văn Lộc
[1][1] Trong tòa án Thượng Hội Đồng, câu hỏi của vị Thượng Tế: “Nhân danh Thiên Chúa hằng sống, tôi truyền cho ông phải nói cho chúng tôi biết: ông có phải là Đấng Ki-tô Con Thiên Chúa không?” (Mt 26, 63), cũng là một hành động giăng bẫy. Trước đó, Đức Giê-su luôn phá bẫy người ta giăng ra, nhưng lần này, Ngài để cho mình bị mắc bẫy và bị kết án: “Hắn nói phạm thượng… Hắn đáng chết” (c. 65-66). Đó thực sự là cái bẫy chết người, vì mang dáng vẻ bề ngoài “đi tìm sự thật”, hơn nữa còn đưa cả “Thiên Chúa Hằng Sống” vào làm “mồi” giăng bẫy! Biến Thiên Chúa thành “mồi giăng bẫy”, với ý đồ giết chết, đó mới là phạm thượng! Giống như Con Rắn nói với bà Eva: “Có thật Thiên Chúa bảo…” (St 3, 1); Con Rắn đã dùng Lời Chúa để giăng bẫy! Vậy thì ai phạm thượng? Loài người chúng ta, ngang qua hình ảnh Vị Thượng Tế cao quí, hay Đức Giê-su trong cuộc Thương Khó? Giăng bẫy kiểu này, chính là hành động đặc trưng của Satan. Thế là ứng nghiệm lời Kinh Thánh: “Cho bọn ác nhân mắc bẫy chính chúng gài, còn con đây thì được thoát khỏi” (Tv 141, 10; sách Các Giờ Kinh Phụng Vụ loại bỏ lời này; lời loan báo mầu nhiệm Vượt Qua!)
