Vào những năm gần đây thấy xuất hiện những nỗ lực tìm cách thu thập một vài nguyên tắc nổi bật trong các văn bản của thánh l-nhã, vốn được coi là những đặc tính thường hằng của một hội dòng mà ngài đã sáng lập. Dĩ nhiên một danh sách loại đó giả thiết có những yếu tố chung cho mọi hội dòng trong Giáo Hội Công Giáo, bao gồm sự trung thành tuân giữ những lời khấn tu trì thường tình: khó nghèo, khiết tịnh và vâng phục Mười đặc tính sau đây có thể coi như là bản tóm kết về điều được coi như riêng biệt nhất của tinh thần thánh l-nhã:
1. Tận hiến cho vinh quang Thiên Chúa, một Thiên Chúa luôn cao cả hơn, mà ta chẳng bao giờ có thể chúc tụng và phụng sự đủ. Điều này khiến cho Giêsu hữu cảm thấy như có một sự bồn chồn thánh thiện, một nỗ lực không ngừng nghỉ để làm tốt hơn, đê’ hoàn thành nhiều hơn nữa, hay là “magis” như trong tiếng La-tinh, I-nhã có thể được coi như một con người bị “say Chúa” theo nghĩa là ngài lấy “vinh quang lớn hơn của Chúa” làm tiêu chuẩn tối cao cho mọi công việc, dầu lớn hay nhỏ.
2. Một tình yêu thiết thân đối với Chúa Giêsu Kitô và một ước muốn được xếp vào hàng ngũ những bạn thân của Ngài. Trong Linh Thao, Giêsu hữu không ngừng cầu xin để hiểu biết Chúa Giêsu rõ ràng hơn, yêu mến Người nồng nàn hơn và bước theo Người gần kề hơn. Khi giảng dạy tại các thành phố ở Italia, các bạn hữu đầu tiên đã cố gắng bắt chước nếp sống của các môn đệ mà Chúa Giêsu đã sai đi loan báo Tin Mừng trong các thành phố ở Galilêa.
3. Hoạt động với, trong và cho Giáo Hội, bằng cách luôn đồng cảm với Giáo Hội trong sự vâng phục các mục tử của Giáo Hội. Xuyên suốt qua Hiến Pháp, I-nhã nhấn mạnh đến việc dạy giáo thuyết “vững chắc hơn và được chấp thuận nhiều hơn” để các học viên có thể thụ nhận một giáo thuyết “vững chắc và bảo đảm hơn.”
4. Sự ứng trực. Luôn sẵn sàng để cho Giáo Hội định đoạt, sẵn sàng làm việc bất cứ nơi nào, vì sự thiện lớn hơn và phổ quát hơn. Khi nhìn Dòng Tên như một đạo quân thiêng liêng của Đức Giáo Hoàng, thánh I-nhã nhìn thấy toàn thể thế giới, một cách nào đó, như môi trường chiến đấu của ngài. Được linh hứng bởi tầm nhìn có tính vũ trụ, ngài không chấp nhận những sự phân hóa dựa trên biên giới guốc gia hay liên hệ sắc tộc.
5. Sự hợp nhất hỗ tương. Các Giêsu hữu phải thấy chính mình như những thành phần của một thân thể nối kết với nhau bởi sự đồng tâm nhất trí. Trong Hiến Pháp, thánh l-nhã khẳng định rằng Dòng Tên không thể đạt được những mục tiêu của mình, nếu các phần tử không được nối kết bởi một tình yêu sâu xa giữa họ với nhau và với thủ lãnh. Nhiều tác giả trích dẫn thuật ngữ mà thánh I-nhã dùng để chỉ các bạn đầu tiên: “những người bạn trong Chúa.”
6. Ưu tiên cho các thừa tác vụ thiêng liêng và tư tế. Dòng Tên là một dòng tư tế, mọi thệ sĩ phải được truyền chức linh mục, mặc dù sự cộng tác của các “trợ sĩ” linh vụ và thế vụ được đánh giá cao. Trong việc chọn lựa các thừa tác vụ, thánh I-nhã viết: “lợi ích thiêng liêng phải được chuộng hơn lợi ích thể lý,” vì chúng dẫn đến “mục đích tối hậu và siêu nhiên” hơn.
7. Nhận định, I-nhã là bậc thầy trong đời sống thực tế và trong nghệ thuật quyết định. Ngài cẩn thận phân biệt giữa mục đích và phương tiện. Ngài chọn những phương tiện thích hợp nhất để đạt mục đích nhắm tới. Trong việc sử dụng các phương tiện, ngài luôn áp dụng nguyên tắc: “tantum…quantum,” theo nghĩa: “bao lâu nó trợ giúp”, chớ không hơn. Trong bối cảnh này, ngài dạy thái độ “dửng dưng” (bình tâm – indifference) theo nghĩa siêu thoát khỏi bất cứ điều gì không được tìm kiếm vì chính nó.
8. Thích nghi, I-nhã luôn cẩn thận chú ý đến thời gian, nơi chốn và con người mà ngài đang đối diện. Ngài lưu tâm đến việc xếp đặt các luật tổng quát sao cho có thể uyển chuyển khi áp dụng.
9. Trân trọng khả năng nhân loại và tự nhiên. Mặc dù l-nhã chủ yếu dựa trên các phương tiện thiêng liêng, như ân sủng thần linh, cầu nguyên và thừa tác vụ bí tích, nhưng ngài cũng chú trọng đến các khả năng tự nhiên, học thức, văn hoá và cách hành xử như các tặng phẩm phải được sử dụng cho việc phụng sự và làm vinh danh Thiên Chúa. Vì lý do này, ngài bày tỏ một sự chú tâm đặc biệt đối với việc giáo dục.
10. Một tổng hợp độc đáo giữa đời sống hoạt động và chiêm niệm. Cha Jerome Nadal (1507-1580) nói đến thực hành của Giêsu hữu là “tìm kiếm sự hoàn thiện trong cầu nguyện và thao luyện thiêng liêng để giúp người thân cận, và qua việc giúp họ mà đạt được sự hoàn thiện hơn nữa trong cầu nguyện, để rồi lại có thể giúp tha nhân nhiều hơn nữa.” Theo Nadal, một ân sủng đặc biệt cho toàn Dòng Tên là chiêm niệm không chỉ trong những lúc rút vào cô tịch mà còn ngay giữa hoạt động nữa, nhờ đó “tìm kiếm Thiên Chúa trong mọi sự.”
Theo Hồng y Avery Dulles, S.J.
