Chương1:
INHÃ, NGƯỜI CỦA HƯ DANH
(Từ hư danh thế tục đến hư danh thiêng liêng)
1 1Mãi cho đến 26 tuổi, ông ta là người chỉ xả thân vào những chuyện hư danh thế tục, đặc biệt ông ham thích việc tập luyện võ nghệ với khát vọng mãnh liệt và phù phiếm làm sao cho mình được nổi danh.
2Vì thế, đang khi ở trong một pháo đài vốn bị quân đội Pháp tấn công, mọi người đều nhất trí phải đầu hàng hòng thoát chết – vì họ thấy rõ ràng rằng họ không thể nào tự vệ được – ông ta trình bày cho vị chỉ huy trưởng biết bao lý lẽ để thuyết phục vị này cố thủ, dù ngược lại với ý kiến của tất cả mọi hiệp sĩ khác; rồi những người này lại được củng cố tinh thần nhờ lòng dũng cảm và cương nghị của ông. 3Vào ngày cuộc tấn công bằng đạn pháo xảy đến, ông đã xưng tội với một người đồng đội của mình. 4Sau khi cuộc chiến kéo dài được một thời gian lâu, một viên đạn đã bay trúng ông vào một chân, làm nó gẫy ra hoàn toàn; và vì viên đạn xuyên qua giữa hai chân, nên chân kia cũng bị thương nặng.
2 1Và rồi, sau khi ông ngã quị, những người trong pháo đài liền lập tức đầu hàng người Pháp.2Những người này, sau khi chiếm được pháo đài, đã đối xử rất tử tế với người bị thương, bằng một sự lịch thiệp và thân ái. 3Và sau khi ở lại Pamplona khoảng mười hai hay mười lăm ngày, họ đã đem ông về nhà trên một chiếc giường nằm.
4Tại nhà, bịnh tình của ông ngày càng trở nên nghiêm trọng, và người ta đã gọi tất cả các y sĩ, các nhà phẫu thuật khắp nơi đến. 5Họ xét thấy rằng chân của ông phải tách rời ra lại và phải sắp xếp những miếng xương lại cho ăn khớp với nhau và nói rằng: vì những miếng xương ấy trước đây đã không được sắp xếp đúng chỗ hoặc đã bị xê dịch đi khi di chuyển, nên chúng đã không ở đúng vị trí, vì vậy ông ấy không thể bình phục được. 6Và rồi, một cuộc “làm thịt” được tiến hành thêm một lần nữa trong đó, như những lần khác mà ông phải chịu trước đây hay sau này, ông không bao giờ kêu một tiếng và cũng chẳng tỏ lộ một dấu hiệu đau đớn nào ngoài việc nắm chặt hai bàn tay lại.
3 1Thế nhưng, tình trạng bịnh tật của ông càng lúc càng trở nên tồi tệ hơn, không thể ăn uống được gì cùng với tất cả những triệu chứng khác vốn thường báo trước cái chết đang đến gần kề. 2Đến ngày lễ kính thánh Gioan, vì các y sĩ thấy không còn hy vọng cứu sống ông, nên họ khuyên ông phải xưng tội. 3Và rồi, đang khi nhận lãnh các bí tích, vào ngày lễ vọng kính hai thánh Phêrô và Phaolô, các y sĩ nói rằng, nếu đến nửa đêm này mà ông ấy không cảm thấy khả quan hơn, thì coi như chắc chắn ông chết. 4Bịnh nhân vốn có lòng mộ mến thánh Phêrô, và như vậy, Chúa chúng ta đã muốn rằng, vào chính lúc nửa đêm ấy, ông bắt đầu cảm thấy khả quan hơn. 5Và bịnh tình được cải thiện đến nỗi chỉ mấy ngày sau, người ta xét thấy rằng ông ấy đã qua khỏi cơn nguy tử.
4 1Chẳng bao lâu sau, những miếng xương dính lại với nhau, nhưng phía dưới đầu gối, còn một miếng xương chồm lên miếng khác, vì lẽ đó mà cẳng chân trở nên ngắn lại; và miếng xương ở chỗ đó nhô ra nhiều quá khiến trông chẳng đẹp mắt. 2Chính ông, khi không chịu đựng được điều này, vì ông đã quyết định theo đuổi thế gian và xét thấy rằng nó làm cho ông ra xấu đi, nên đã hỏi các nhà phẫu thuật xem có thể cắt bỏ cục xương đó không. 3Họ trả lời rằng chắc chắn có thể cắt bỏ, nhưng ông phải chịu sự đau đớn sẽ khủng khiếp hơn tất cả những đau đớn mà ông đã chịu, vì miếng xương đó hiện thời đã lành lặn và phải tốn nhiều thời gian mới có thể cắt bỏ đi được. 4Tuy nhiên, ông ấy quyết định chịu “tử đạo” để được toại nguyện, mặc dù người anh cả của ông cảm thấy hoảng sợ và nói rằng chính anh ta cũng không dám chịu đựng được một sự đau đớn đến như thế.5Người thương binh đã chịu đựng sự đau đớn ấy bằng một sự kiên nhẫn như thường lệ.
5 1Và một khi cắt miếng thịt và cưa mảnh xương nhô bỏ đi, người ta lo lắng chữa trị để cho chân không bị rút ngắn lại quá, bằng cách dùng đến nhiều thuốc bôi và liên tục kéo chân ra với những dụng cụ vốn hành hạ ông ấy trong nhiều ngày. 2Nhưng Thiên Chúa chúng ta đã cho ông ấy được mau hồi phục; tình trạng sức khỏe của ông tiến triển càng lúc càng khá hơn, ngoại trừ việc không thể đi đứng bằng chân được nên buộc phải nằm lại trên giường. 3Và vì ông ta rất khao khát đọc những sách phù phiếm và xảo trá, mà người ta quen gọi là sách kiếm hiệp, nên khi thấy mình khoẻ lại, ông đã xin vài cuốn đọc để giết thời gian. 4Tuy nhiên, trong nhà lại không tìm ra một cuốn sách nào thuộc loại mà ông ta thường đọc, vì thế người ta đem đến cho ông một cuốn “Cuoäc đời Chúa Kitô” và một cuốn khác “về cuộc đời các thánh” bằng tiếng Tây Ban Nha.
6 1Khi đọc những cuốn sách này, ông ta bị thu hút chút ít về điều được viết trong đó. 2Nhưng khi ngừng đọc, đôi lúc ông dừng lại để suy nghĩ về những gì mình mới đọc được, đôi lúc lại suy nghĩ về những điều thế gian mà xưa kia ông thường nghĩ tới. 3Trong số rất nhiều điều hư danh xuất hiện nơi ông, có một điều chi phối tâm hồn ông đến nỗi ông chìm đắm trong ý tưởng này cả hàng hai, ba, bốn tiếng đồng hồ mà không hay biết: ông tưởng tượng đến điều phải thực hiện để hầu hạ một tiểu thơ, những phương tiện phải vận dụng để có thể đi đến quê hương nàng ở, những bài thơ và những ngôn từ mà ông phải thưa thốt với nàng, những chiến công phải chiếm đoạt được để hầu hạ nàng.4Và ông quá ảo tưởng về những điều đó đến nỗi không thể thấy được rằng không tài nào ông có thể thực hiện được những điều ấy; vì nàng ta không thuộc về hàng quí tộc bình thường: chẳng phải nữ bá tước, nữ công tước nhưng còn cao sang hơn cả hai phẩm chức ấy nữa.
7 1Tuy nhiên, Chúa chúng ta đã đến cứu giúp ông ta bằng cách làm cho những tư tưởng khác vốn phát sinh từ những điều ông đã đọc tiếp diễn sau những tư tưởng trên. 2Vì khi đọc sách cuộc đời Chúa chúng ta và các thánh, ông dừng lại để suy nghĩ bằng cách nghiền ngẫm trong lòng mình: “Giả như tôi làm điều mà thánh Phanxicô đã làm và điều mà thánh Đaminh đã làm thì sao?” Và ông ấy suy đi nghĩ lại như thế về nhiều điều mà ông thấy là tốt đẹp trong khi chúng xuất hiện với ông lại toàn là những điều khó khăn và gian khổ. Và khi đề ra cho mình những điều ấy, dường như ông ta cảm nhận nơi mình rằng đó là điều dễ dàng thực hiện. 3Rồi toàn bộ việc suy tưởng khiến ông ta tự nhủ mình: “ Thánh Đaminh đã làm điều này; còn tôi, tôi cũng phải làm điều đó. Thánh Phanxicô đã làm điều kia, còn tôi, tôi cũng làm như vậy.” 4Chính những suy nghĩ này kéo dài rất lâu. Và rồi những điều khác xuất hiện tiếp nối, những suy nghĩ trần tục đã nói ở trên. Và ông cũng dừng lại lâu giờ ở những suy nghĩ này. 5Những suy nghĩ rất khác biệt luân phiên nhau kéo dài trong một thời gian lâu cho ông. 6Và ông ta luôn luôn chìm sâu vào suy nghĩ vốn hiện đến cho ông về những kỳ tích thế tục mà ông đã khát mong thực hiện hay những kỳ tích khác mà ông tưởng tượng làm cho Thiên Chúa cho đến khi mệt mỏi, ông mới rời bỏ nó để hướng sự chú ý của mình về những điều khác.
8 1Tuy nhiên, lại có sự khác biệt này: khi ông ta suy nghĩ về sự việc thế tục, ông ấy cảm thấy rất thích thú; nhưng sau đó, ông rời bỏ nó vì mệt mỏi, ông thấy mình khô khan và sầu khổ. 2Nhưng khi ông nghĩ đến việc đi chân không đến Giêrusalem, chỉ ăn rau cỏ và thực hiện mọi việc khổ chế khác mà các thánh đã làm, ông không chỉ được an ủi khi mình chìm ngập trong suy nghĩ ấy, mà cả sau khi rời bỏ nó, ông vẫn thấy mình hài lòng và vui thích. 3Nhưng ông lại không chú tâm đến điều đó và không dừng lại cân nhắc sự khác biệt này, cho đến khi, một lần kia, mắt ông mở ra chút ít: Ông bắt đầu ngạc nhiên về sự khác biệt này và cũng bắt đầu phản tỉnh về nó; khi nắm bắt được bằng kinh nghiệm rằng sau một vài suy nghĩ, ông thấy mình buồn sầu và sau những suy nghĩ khác, lại thấy mình vui thích, dần dà ông nhận biết sự khác biệt về các thần loại vốn tác động trên ông: một từ ma quỉ và một từ Thiên Chúa.
4Đây là sự phản tỉnh đầu tiên mà cha đã có về những điều thuộc về Thiên Chúa; và sau này,khi thực tập Linh Thao, cha đã khởi đi từ kinh nghiệm này mà nhận biết sự khác biệt của các thần loại.
9 1Và khi thủ đắc được một ánh sáng thật đáng kể từ việc đọc sách này, ông ấy bắt đầu suy nghĩ cách nghiêm túc hơn về đời sống quá khứ của mình và thấy cần phải làm việc đền tội. 2Thế rồi, những ước muốn bắt chước các thánh hiện đến với ông ta, dù không suy xét nhiều đến những hoàn cảnh riêng của các ngài mà chỉ tự hứa với mình rằng phải làm như các ngài đã làm nhờ ơn của Thiên Chúa. 3Nhưng quan trọng hơn hết , điều mà ông ước ao làm ngay khi bình phục là đi đến Giêrusalem như ông đã nói đến trước đây, cùng với việc phạt xác và hãm mình đền tội nhiều bao nhiêu có thể như bất cứ một tâm hồn quảng đại nào cháy bỏng tình yêu Thiên Chúa đều ước ao thực hiện.
10 1Và rồi những suy nghĩ xưa kia lui dần vào quên lãng nhờ vào những ước muốn thánh thiện mà ông đã có, những ước muốn vốn đã được chuẩn nhận cho ông nhờ một cuộc thăm viếng theo cách thức sau đây. 2Một đêm, trong lúc thức giấc, ông trông thấy cách rõ ràng chân dung Đức Mẹ cùng với Chúa Giêsu Hài Đồng kéo dài trong một thời gian đáng kể, ông ta nhận được một sự an ủi rất lạ thường và cảm thấy ghê tởm về tất cả cuộc sống quá khứ, đặc biệt về những chuyện xác thịt, mà dường như đối với ông, mọi hình ảnh trước đây bị ghi tạc trong tâm hồn thì nay được tẩy xoá hết.3Như vậy, từ lúc ấy cho đến tháng tám năm 1553, khi điều này được viết ra, ông ta không bao giờ còn có một chút mảy may ưng thuận nào đối với những điều thuộc về xác thịt nữa. 4Vì thế, có thể suy xét rằng, thị kiến đó đã đến từ Thiên Chúa, mặc dù ông ta không dám quả quyết về điều ấy và không nói gì thêm ngoài việc khẳng định về điều vừa nói đến mà thôi. 5Nhưng anh của ông ta và mọi người khác trong nhà đều ghi nhận từ bên ngoài rằng đã có một sự thay đổi nào đó đang diễn ra bên trong tâm hồn của ông ta.
11 1Về phần mình, ông ta không có chút bận tâm về một điều gì cả, chỉ mải mê đọc sách và chăm chú vào những dự phóng tốt đẹp của mình. 2Và khi có cơ hội chuyện vãn với những người trong nhà, ông ta hoàn toàn chỉ nói những điều về Thiên Chúa, nhờ đó, ông giúp ích cho linh hồn họ. 3Và vì được cảm nếm rất nhiều từ những sách đọc, ý tưởng thúc bách ông rút ra từ đó, dưới dạng tóm tắt, một số điều thiết yếu hơn về đời sống Chúa Kitô và các thánh. 4Chính vì thế, ông bắt đầu miệt mài viết một cuốn sách một, vì bây giờ ông ấy đã bắt đầu đi đứng lại được ở trong nhà: Lời Đức Kitô, ông viết bằng mực đỏ; còn lời Đức Mẹ, ông viết bằng mực xanh.
Cuốn sách này dày khoảng 300 tờ giấy, tất cả được viết trong giấy khổ lớn.
Giấy viết láng mịn và có hàng kẻ, chữ viết rất đẹp đẽ, vì ông ta là người viết chữ rất đẹp. 5Ông ta dành một phần thời gian để viết và phần thời gian còn lại để cầu nguyện. 6Và sự an ủi lớn nhất mà ông ta nhận được là khi nhìn ngắm bầu tời và các tinh tú, điều mà ông thường làm lâu giờ, vì ông cảm nhận nơi mình có được một nghị lực lớn lao để phục vụ Chúa chúng ta. 7Ông cũng thường xuyên nghĩ đến dự phóng của mình, ước mong được hoàn toàn bình phục để lên đường.
12 1Và khi đề ra những hoạch định phải làm sau khi trở về từ Giêrusalem là luôn luôn sống trong việc hãm mình đền tội, ý tưởng đến với ông là cần đi vào đan viện dòng khổ tu ở Sevilla, mà không nói mình là ai để khỏi được trọng vọng và không bao giờ ăn uống gì ngoại trừ rau cỏ.2Nhưng vào lúc khác, khi ông bắt đầu nghĩ đến việc đi khắp thế gian để làm việc hãm mình đền tội mà ông ước muốn làm, khát vọng vào đan viện dòng khổ tu nguội lạnh dần nơi ông vì e ngại rằng mình không thể tự do thực hiện được việc hành hạ mà ông ta đã nung nấu để chống lại mình. 3Tuy nhiên, ông đã trao trách nhiệm cho một người giúp việc trong nhà vốn phải đi về Burgos để hỏi cho biết luật lệ đan viện dòng khổ tu. 4Và những thông tin mà ông nhận được xem ra làm cho ông hài lòng. 5Nhưng vì lý do đã nói ở trên, rồi vì ông đang bận tâm đến cuộc hành trình sắp thực hiện, và vì ông chỉ bận tâm đến việc vào Đan Viện sau khi trở về, nên ông đã không mấy quan tâm đến nữa.
6Ngược lại, khi thấy mình đã lại sức được phần nào, ông thấy dường như đã đến lúc phải lên đường nên nói với anh mình: “Anh ạ, như anh đã biết rõ, ông công tước Najera đã biết em bình phục, tốt hơn là em phải đi đến Navarrete.” ( lúc này vị công tước đang ở đó). 7Anh của ông dẫn ông ta vào hết căn phòng này sang phòng khác, và tỏ vẻ rất ngạc nhiên, bắt đầu thuyết phục ông ta đừng phiêu lưu vào chỗ chết: rằng ông ta phải suy xét đến biết bao kỳ vọng lớn lao mà mọi người đang đặt nơi ông, và cả giá trị của sự kỳ vọng đó nữa, cũng như những lời lẽ khác tương tự, với mục đích làm thay đổi lòng ao ước tốt lành ông đã có.
8Người anh của cha và một số người trong nhà nghi ngờ rằng cha muốn thực hiện một sự thay đổi lớn lao nào đó.
9Nhưng câu trả lời của ông khéo léo đến nỗi, dù không nói dối, vì về điểm này ông đã rất lo sợ, ông đã thoát khỏi anh mình.
